Jolanta Onoszko
Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw (KPDP)
[Warszawa, 09.06.2007] KPDP są instrumentami finansowymi rynku pieniężnego. Rynek pieniężny jest tym segmentem rynku finansowego, na którym przedmiotem transakcji są instrumenty dłużne, które w swej istocie dokumentują istnienie zobowiązania pieniężnego ich emitenta wobec właściciela dokumentu.
Ich powstanie i rozwój zawdzięcza się procesowi sekurytyzacji tradycyjnych stosunków kredytowych, czyli nadawania im formy papieru wartościowego. Coraz bardziej powszechne staje się pozyskiwanie środków pieniężnych poprzez emisję dłużnych papierów wartościowych, jak KPDP. Forma ta przynosi wiele korzyści zarówno dla emitenta, jak i dla nabywcy papieru dłużnego.
Podstawową korzyścią z papierów dłużnych jest możliwość uwolnienia przez pożyczkodawcę części lub całości zaangażowanych środków poprzez sprzedaż posiadanych papierów na rynku wtórnym. Wprowadza to znaczną elastyczność, czyli umożliwia o wiele bardziej swobodny transfer środków między poszukującymi a skłonnymi je oferować, większą niż w przypadku tradycyjnej umowy kredytowej. Rozszerzają się w ten sposób możliwości kredytowania przez inne podmioty, nie będące bankami. Każdy nabywca instrumentu dłużnego staje się dostarczycielem kredytu.
Na rynku pieniężnym popyt na walory krótkoterminowe jest zdeterminowany wzrostem rezerw gotówkowych. Różny poziom oprocentowania papierów dłużnych na tym rynku zależy od stopnia oceny wypłacalności emitenta oraz od stopnia trudności zamiany tego papieru na gotówkę.
Terminologia dotycząca KPDP ma charakter zróżnicowany. Na rynkach zagranicznych instrument ten jest określany mianem commercial paper. W Polsce, w zależności od podstawy prawnej emisji, o czym będzie mowa w dalszej części pracy, stosuje się różne nazwy. KPDP emitowane na podstawie prawa wekslowego nazywane są wekslami (przemysłowymi, komercyjnymi, krótkoterminowymi, obrotowo-inwestycyjnymi itd.). Terminem bony określa się KPDP, których podstawę prawną stanowią przepisy Kodeksu cywilnego (Art. 921[6] i n.k.c.). Zgoda ustawodawcy na przeprowadzanie emisji omawianych instrumentów finansowych na bazie obligacji dała podstawę do ich określania mianem krótkoterminowych obligacji.
Zaobserwowano również występowanie innych nazw, jak: krótkoterminowe instrumenty dłużne, papiery komercyjne, papiery dłużne przedsiębiorstw, dłużne papiery wartościowe czy krótkoterminowe instrumenty dłużne. Podstawę braku ujednolicenia słownictwa w Polsce dotyczącego omawianego instrumentu finansowego stanowi z jednej strony niejednolitość przepisów prawnych regulujących emisję, a z drugiej brak ujednolicenia rynku wtórnego, która daje możliwość instytucjom organizującym emisje (bankom) pełną dowolność w zakresie tworzenia nazewnictwa.
W zakresie definicji przedmiotowego instrumentu funkcjonuje również różnorodność. Dla celów niniejszego opracowania KPDP zdefiniowano jako krótkoterminowe, dłużne papiery wartościowe o charakterze dyskontowym, emitowane przez podmioty gospodarcze i następnie sprzedawane za pośrednictwem agenta w celu finansowania bieżącej działalności emitenta o określonej wiarygodności kredytowej
Cechy i funkcje krótkoterminowych papierów dłużnych przedsiębiorstw
Charakterystykę KPDP można przeprowadzić z uwzględnieniem funkcji, jakie pełnią w gospodarce finansowej przedsiębiorstw, jak również z uwagi na posiadane cechy w postaci określoŹnych parametrów. Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw pełnią kilka funkcji, które są wypadkową cech KPDP, tj.: pożyczkową, lokacyjną (inwestycyjną), płatniczą, obiegową i gwarancyjną. Najczęściej przy omawianiu KPDP zwraca się uwagę na dwie funkcje, pożyczkową i lokacyjŹną, najczęściej wykorzystywane w gospodarce finansowej przedsiębiorstwa i stanowiące istotę KPDP. Pierwsza umożliwia emitentowi KPDP pozyskanie środków finansowych bezpośrednio na rynku pieniężnym, co obniża koszty finansowania; druga dotyczy możliwości płynnego zagospodarowania posiadanych nadwyżek finansowych przez inwestorów, bez straty odsetek przy zerwaniu lokaty. Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw posiadają swoisty zespół cech, stanowiący o istocie tego instrumentu finansowego. Zalicza się do nich: formę, nominał, okres emisji, oprocentowanie, zabezpieczenie.
Z uwagi na formę KPDP są wystawiane na okaziciela lub mają charakter imienny. W obrocie najczęściej funkcjonują w postaci zapisów elektronicznych na rachunku papierów wartościowych ich posiadacza, czyli mają charakter zdematerializowany. Dematerializacja KPDP ułatwia i przyśpiesza proces przeprowadzania transakcji tymi instrumentami oraz w znacznym stopniu wpływa na obniżenie poziomu kosztów obrotu. Oprocentowanie KPDP oparte jest na metodzie dyskonta, chociaż czasami stosuje się metodę kuponu odsetkowego. Rentowność KPDP stanowi wypadkową określonych wskaźników ekonomicznych, jak inflacja, stopa procentowa na rynku międzybankowym, kursy walut czy oprocentowanie rządowych papierów skarbowych.
Fragment pracy Jolanty Onoszko "Rynek krótkoterminowych papierów dłużnych przedsiębiorstw (KPDP) w Polsce i w krajach wysokorozwiniętych" (Warszawa, 2004 r.). Praca ukazała się w ramach serii wydawniczej "Materiały i Studia" Narodowego Banku Polskiego, gdzie publikowane są opracowania, będące efektem badań pracowników Departamentu Analiz Makroekonomicznych i Strukturalnych oraz autorów z innych departamentów Narodowego Banku Polskiego, jak również uczelni oraz instytucji finansowych. Dotyczą one ważnych, z punktu widzenia teorii i praktyki, problemów związanych z bankowością i polityką pieniężną. Czasopismo ukazuje się w języku polskim. Wybrane numery dostępne są również w języku angielskim. Rozprowadzane jest bezpłatnie.
