Historia kontraktów swap

"Biblioteczka inwestora

Ewa Leszczyńska

Chcesz założyć rachunek maklerski? Kliknij TUTAJ.

Historia kontraktów swap

[Warszawa, 09.06.2007] Pojęcie "swap" pochodzi z języka angielskiego i oznacza wymianę, przehandlowanie. Kontrakt swap jest umową zawieraną między dwoma lub więcej stronami, dotyczącą wymiany przyszłych płatności według wcześniej określonych zasad. Płatności te, związane są zwykle z instrumentami dłużnymi lub walutami obcymi.

Swap pomaga zarządzać aktywami i pasywami firmy lub banku. Pozwala na dokonywanie inwestycji lub zaciąganie pożyczek na rynkach, które normalnie byłyby niedostępne lub zbyt kosztowne. Jest wykorzystywany do ograniczania ryzyka stóp procentowych lub wymiany walutowej.

Transakcje swap tworzą wraz z transakcjami forward, opcjami, kontraktami futures rodzinę instrumentów pochodnych, zwanych derywatami.

Historia transakcji swap rozpoczyna się w latach 60-tych. Wtedy to banki centralne zaczęły wymieniać między sobą waluty, dzięki czemu mogły skuteczniej interweniować w sytuacji zagrożenia stabilności waluty krajowej. Kontrakty te, tzw. foreign exchange swap, polegały na zamianie określonej kwoty np. dolarów na równowartość w markach i ponownej wymianie marek na dolary w terminie późniejszym.

W latach 70-tych wprowadzenie w Wielkiej Brytanii ograniczeń dewizowych, przejawiających się niekorzystnym kursem wymiany przy zakupie dewiz na inwestycje zagraniczne oraz zakazem udzielania kredytów w funtach na finansowanie handlu zagranicznego, doprowadziło do rozwoju pożyczek równoległych (ang. parallel loans), które z kolei dały początek pożyczkom wzajemnym w dwóch różnych walutach (ang. back-to-back currency loans).

Oba rodzaje pożyczek to transakcje finansowe, w których dwa zagraniczne przedsiębiorstwa zobowiązywały się do zaciągnięcia pożyczek w walucie narodowej na własnym rynku finansowym, a następnie wymiany między sobą kwot pożyczek w celu finansowania inwestycji zagranicznych. Jeżeli podmioty zawarły umowę pożyczek wzajemnych środki bezpośrednio przesyłane były do zagranicznych przedsiębiorstw. W przypadku pożyczek równoległych odpowiednie kwoty przekazywano zagranicznym filiom tych podmiotów.

Swapy walutowe (ang. currency swap) powstały w wyniku ewolucji pożyczek wzajemnych. Pierwsza transakcja tego typu została zawarta w Londynie w 1979 roku.

Swapem, który zyskał największy rozgłos i który zainspirował innych, był kontrakt zawarty przez firmę IBM i Bank Światowy. Zaaranżował go w 1981 roku Salomon Brothers. Bank Światowy chciał wyemitować dług z niskoprocentowym kuponem w DEM lub CHF. Mimo wysokiej wiarygodności Banku Światowego ciągłe wchodzenie na rynek z tego typu długiem spowodowało ograniczenie zainteresowania inwestorów, a tym samym wzrost kosztów emisji. Firma IBM była zainteresowana emisją długu w DEM lub CHF, ale transakcja ta była bardzo kosztowna dla firmy. IBM oferował emisję długu w USD. Problem rozwiązał Salomon Brothers, który zaproponował wyemitowanie długu w USD przez Bank Światowy, w CHF przez IBM i swap wzajemnych zobowiązań. Dzięki tej umowie instytucje uzyskały potrzebne fundusze taniej niż oferował je rynek.

W 1979 roku Zarząd Rezerwy Federalnej zmienił zasady prowadzenia polityki pieniężnej w sposób zezwalający na swobodne zmiany stóp procentowych. W następnym roku stopy procentowe dolara amerykańskiego wzrosły z ponad 10% do prawie 20%, następnie gwałtownie spadły i ponownie wzrosły. Powstała potrzeba zarządzania zwiększoną zmiennością stóp aktywów i pasywów. Swap procentowy (ang. interest ratę swap) stworzył tę możliwość poprzez zamianę stałej stopy procentowej na zmienną lub zamianę stopy referencyjnej zmiennego oprocentowania.

Pierwsza transakcja swapu procentowego została zawarta w 1982 roku przez Deutsche Bank. Deutsche Bank wyemitował 7-letnie obligacje o stałym kuponie w USD, które chciał zamienić na fundusze o zmiennym oprocentowaniu poniżej LIBOR. Dokonał tego znajdując kontrahentów zainteresowanych inwestycją o stałym oprocentowaniu i emisją długu o zmiennej stopie procentowej.

Po swapach walutowych i procentowych pojawiły się na rynku swapy walutowo-procentowe (ang. cross currency interest ratę swap), w których wymiana waluty jest połączona ze zmianą sposobu oprocentowania. Transakcje walutowo- procentowe bywają określane w literaturze również jako currency swap, co wprowadza wiele zamieszania.

Gwałtowny rozwój rynku instrumentów pochodnych w ostatnich latach, w tym również rynku swap, przyczynił się do powstania innych form kontraktów, tzw. swap derivatives. Są to przeróżne modyfikacje istniejących swapów lub swapów i innych instrumentów pochodnych. Pozwalają zabezpieczać najróżniejsze ryzyka.

Pierwsze kontrakty swap zawierane były na kwoty 50-100 milionów USD, przeważnie na okres od 5 do 7 lat i oparte były na 6-cio miesięcznej stawce LIBOR. Stopniowo jednak kwoty transakcji malały, a okres wydłużył się nawet do 30 lat.

Liczba kontraktów stale rośnie. W 1987 roku ogólna liczba zawartych swapów wynosiła 40.739, ich łączna wartość to 1.048.502 miliony USD. W 1989 roku liczba kontraktów wynosiła już 89.113, o łącznej wartości 2.372.298 milionów USD.

Według badań przeprowadzonych w 1994 roku przez firmę Touche Ross & Co.10 aż 85% ankietowanych instytucji zawierało te kontrakty w celu zabezpieczania swych zobowiązań finansowych, rzadziej należności. Kolejne badania przeprowadzone przez Bank Anglii w 1995 roku przedstawiły, że wśród instrumentów pochodnych 46% stanowią swapy procentowe. W kwietniu 1995 33% średniego dziennego obrotu pozagiełdowymi instrumentami pochodnymi na świecie związanych było ze swapami.

Rynek kontraktów swap rozwija się bardzo szybko. Z każdym rokiem znacznie zwiększa się wielkość kwot zaangażowanych w transakcje swapowe. Wzrost wielkości kwot zaangażowanych w transakcje swapowe nie jest jednak jednolity dla poszczególnych rodzajów kontraktów. Wyraźnie duża jest dynamika wzrostu rynku swapów procentowych. Obroty w transakcjach walutowych również zwiększają się systematycznie, ale nieznacznie. Bardzo dynamicznie rozwija się rynek swapów drugiej generacji. Są one modyfikacją klasycznych transakcji swap i pozwalają na dywersyfikację najróżniejszego ryzyka.

W 1993 roku obroty na rynku swapów drugiej generacji przekroczyły obroty transakcji swapów walutowych, a cztery lata później, tj. w 1997 były 2,5-krotnie większe.

Fragment pracy Ewy Leszczyńskiej "Rynek kontraktów swap w Polsce" (Warszawa, 2002 r.). Praca ukazała się w ramach serii wydawniczej "Materiały i Studia" Narodowego Banku Polskiego, gdzie publikowane są opracowania, będące efektem badań pracowników Departamentu Analiz Makroekonomicznych i Strukturalnych oraz autorów z innych departamentów Narodowego Banku Polskiego, jak również uczelni oraz instytucji finansowych. Dotyczą one ważnych, z punktu widzenia teorii i praktyki, problemów związanych z bankowością i polityką pieniężną. Czasopismo ukazuje się w języku polskim. Wybrane numery dostępne są również w języku angielskim. Rozprowadzane jest bezpłatnie.

Oceń ten artykuł: