Rynek funduszy inwestycyjnych aktywów niepublicznych rośnie w siłę
[25.02.2015] Według danych Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami (IZFA) na koniec 2014 roku aktywa funduszy tego typy wynosiły ponad 59,6 mld zł.
Dziesięć lat wcześniej praktycznie ich udział na rynku funduszy inwestycyjnych był znikomy, chociaż mogło to być spowodowane tym, że możliwość ich tworzenia pod nazwą funduszy inwestycyjnych dała dopiero ustawa o z 2004 roku. W 2006 roku wartość aktywów netto wynosiła ponad 3,3 mld zł, co stanowiło 3,36% ogólnej wartości aktywów netto wszystkich funduszy inwestycyjnych. Jednak w kolejnych latach nastąpił szybki wzrost inwestycji w aktywa niepubliczne w ramach funduszy inwestycyjnych.
Na koniec 2010 roku fundusze inwestycyjne aktywów niepublicznych miały prawie 10% rynku, a ich znaczenie w kolejnych latach jeszcze bardziej wzrosło. 56,6 mld zł na koniec 2013 roku dało im jak do tej pory największy udział w rynku funduszy mierzony wartością aktywów netto, tj. 29,93%. W kolejnym roku ich aktywa netto wzrosły o kolejne 3 mld zł.
Tak dynamiczny wzrost wartości aktywów netto funduszy inwestycyjnych aktywów niepublicznych jest pozytywnym przejawem zmian na krajowym rynku kapitału. Sygnałem szczególnie ważnym dla podmiotów, które poszukują pozabanowych źródeł finansowania swojej działalności, szczególnie w sytuacji, gdy wejście na regulowany rynek publiczny jest dla nich zbyt kosztowne. Aby jednak dostęp do kapitału "private equity" był możliwy, musi znaleźć się druga strona, czyli kapitałodawcy.
Dla nich zachętą do inwestowania mogą być relatywnie wyższe zyski względem rynku giełdowego. Jednak zwykle są one obciążone większym ryzykiem. Dlatego warto się przyjrzeć funduszom aktywów niepublicznych od tej strony, zanim podejmie się decyzję o ulokowaniu wolnych środków pieniężnych w tego typu inwestycję. Czym są więc fundusze inwestycyjne aktywów niepublicznych?
Charakterystykę ryzyka związanego z inwestowaniem w fundusze inwestycyjne aktywów niepublicznych należy rozpocząć od tego, co determinuje ich nazwę, czyli od charakteru aktywów. Co najmniej 80% aktywów takiego funduszu inwestycyjnego jest lokowane w papiery wartościowe nie będące przedmiotem publicznej oferty lub papiery wartościowe niedopuszczone do obrotu na rynku regulowanym. Wyjątkiem od tego może być tylko sytuacja, gdy znajdujące się w portfelu inwestycyjnym funduszu papiery wartościowe stały się przedmiotem publicznej oferty lub zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym po ich nabyciu przez fundusz.
Ta właściwość posiadanych papierów wartościowych przez fundusze aktywów niepublicznych generuje pierwszy istotny czynnik ryzyka, który związany jest z ograniczonym znaczeniem mechanizmu rynkowego do wyceny ich wartości, a tym samym do ustalenia wartości aktywów netto funduszu. Może więc dochodzić do znacznych przeszacowań w górę lub w dół wartości takich aktywów przy kolejnych wycenach. W pierwszym przypadku następuje wzrost wartości aktywów netto przypadających na tytuł uczestnictwa, w drugim – ich spadek. Takie przeszacowania zwykle są wynikiem zmiany wyceny wartości spółki emitenta, która jest następstwem korektą uzyskanych wyników finansowych czy korektą perspektyw rozwoju takiego podmiotu.
Fundusze aktywów niepublicznych działające na rynku krajowym zwykle funkcjonują jako fundusze inwestycyjne zamknięte, chociaż regulacje prawne dopuszczają także konstrukcję w postaci specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego, który musi jednak stosować zasady i ograniczenia inwestycyjne funduszu zamkniętego. Poza tym są one funduszami rynku niepublicznego, co oznacza, że ich tytuły uczestnictwa nie są przedmiotem obrotu na regulowanym rynku kapitałwowym.
Tytułem uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym zamkniętym jest certyfikat inwestycyjny, który jest odmianą papieru wartościowego. Oznacza to, że może, ale nie musi, być walorem oferowanym publicznie, a to oznacza, że nie musi być notowany na giełdzie papierów wartościowym, ani na rynku pozagiełdowym. W tym miejscu pojawia się kolejny aspekt ryzyka związanego z nabywaniem tytułów uczestnictwa funduszy aktywów niepublicznych, który jest związany z płynnością instrumentu finansowego.
Certyfikaty inwestycyjne funduszy inwestycyjnych zamkniętych mogą, ale nie muszą być odkupowane przez fundusz, czyli umarzane. Bardzo często ta operacja jest obwarowana dodatkowymi ograniczeniami, które są związane z ochroną interesu inwestorów, czyli osób pozostających w funduszu. Żądanie wykupu certyfikatów inwestycyjnych, szczególnie w przypadku funduszy aktywów niepublicznych, mogłoby prowadzić do znacznych kosztów "natychmiastowości", które zasadniczo wiążą się z szybką sprzedażą walorów nie mających płynnego rynku kapitałowego.
Z tego powodu fundusze inwestycyjne zamknięte są lepszym rozwiązaniem na zbiorowe inwestowanie w aktywa niepubliczne niż fundusze otwarte, jednak nie dają gwarancji odzyskania zainwestowanych środków po cenie odpowiadającej wartości aktywów netto przypadających na jeden tytuł uczestnictwa. W przypadku braku możliwości umorzenia certyfikatu inwestycyjnego, pozostaje poszukiwanie potencjalnego nabywcy na rynku prywatnym. Należy więc pamiętać o tym, że lokowania środków finansowych w fundusze aktywów niepublicznych nie należy traktować jako lokaty płynnej, którą w razie potrzeby będzie można szybko zlikwidować i zamienić na środki pieniężne.
Jednak fundusze aktywów niepublicznych mogą oferować inne źródło regularnych zysków, które w ich przypadku występuje znacznie częściej niż w przypadku funduszy inwestycyjnych aktywów publicznych. Z reguły łatwiej jest funduszom aktywów niepublicznych realizować właściwości funduszy dywidendowych, czyli takich, które wypłacają regularnie zyski swoim uczestnikom.
Przychody z lokat, które są źródłem takich wypłat, mogą być rezultatem większego wpływu zarządzających funduszem na podmiot emitenta, oddziałując na jego politykę wypłat zysków, na wyższe odsetki od papierów wierzycielskich, czy w końcu na ze względu na uzyskane ceny ze sprzedaży tych przedsiębiorstw. Tak więc fundusze aktywów niepublicznych należy traktować jako alternatywę inwestycyjną, szczególnie względem funduszy otwartych, która jest obciążona dodatkowym ryzykiem, jednak mającą swój potencjał w dochodowy, który może to ryzyko zrekompensować w krótszej lub dłuższej perspektywie czasu.
Piotr Kania
Treści dostarcza redakcja czasopisma „Finanse Osobiste”
