Historia rynku walutowego Forex
Złe doświadczenia z lat trzydziestych sprawiły, że po wojnie politycy postanowili przywrócić stabilne kursy walutowe. Rozwiązania szukano w amerykańskim uzdrowisku w Bretton Woods w 1944 roku.
Artykuł pochodzi z serwisu FXone.pl
W latach 1880-1914 najważniejsze waluty miały stałą wartość w złocie tzn. system monetarny oparty był na złocie. Główna odpowiedzialność w tym systemie spoczywała na bankach centralnych, ponieważ zobowiązane były do utrzymywania urzędowego parytetu między emitowaną walutą a złotem. Zatem banki centralne musiały utrzymywać odpowiednie zasoby rezerw złota. Największą zaletą tego systemu był automatyczny mechanizm powodujący równoczesne osiąganie równowagi bilansu płatniczego we wszystkich krajach. W sytuacji gdy nadwyżka na rachunku obrotów bieżących Niemiec była większa od deficytu na rachunku kapitałowym, wówczas zagraniczny import netto z Niemiec nie był w pełni finansowany przez niemieckie pożyczki, dlatego musiał nastąpić przepływ rezerw międzynarodowych (tj. złota) do Niemiec w celu zrównoważenia salda bilansu.
Przepływ ten powodował redukcję podaży pieniądza zagranicznego i zwiększał podaż pieniądza krajowego, co w bezpośredni sposób wpływało na spadek cen zagranicznych i wzrost cen niemieckich. Przekładało się to na zmniejszenie zagranicznego popytu na niemieckie produkty i usługi, jak również zwiększenie niemieckiego popytu na zagraniczne produkty i usługi. Działanie to wpływało na zmniejszenie nadwyżki na rachunku obrotów bieżących Niemiec i zmniejszenie deficytu na rachunku obrotów bieżących zagranicy. Ostatecznie powodowało to zahamowanie przepływu rezerw i oba kraje osiągały równowagę w bilansie płatniczym.
System waluty złotej nie był pozbawiony wad, jednak w tamtych czas był to najczęściej stosowany system monetarny. Posiadały go największe i najsilniejsze kraje świata, jak: Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Niemcy, Japonia czy Francja. Jednak wraz z rozpoczęciem I wojny światowej rządy wielu krajów zaniechały stosowania systemu standardu złotego (poza Stanami Zjednoczonymi), finansując znaczną część wydatków wojennych poprzez drukowanie pieniędzy. Pieniądze te nie miały pokrycia w złocie, dlatego kraje były zmuszone do zawieszenia wymienialności swojej waluty na złoto. Lata trzydzieste to okres chaosu walutowego, potęgowanego przez tzw. konkurencyjne dewaluacje, które miały miejsce wtedy, gdy dany kraj chciał zwiększyć konkurencyjność swojego eksportu obniżając wartość swojej waluty. Handel i inwestycje międzynarodowe stały się bardzo niepewne.
Okres ten zakończyła II wojna światowa. Gdy kraje europejskie zaangażowane były w wojnę, Stany Zjednoczone umocniły statut światowego mocarstwa. Rządy i banki finansowały siły alianckie, natomiast przemysł amerykański dostarczał towarów dla reszty świata, Żądając jednocześnie dokonywania rozliczeń w dolarach. To posunięcie umocniło dolara na arenie międzynarodowej, czyniąc go jednocześnie główną walutą w rozliczeniach międzynarodowych.
Złe doświadczenia z lat trzydziestych sprawiły, że po wojnie politycy postanowili przywrócić stabilne kursy walutowe. Rozwiązania szukano w amerykańskim uzdrowisku w Bretton Woods w 1944 roku.
Układ z Bretton Woods stworzył system walutowy, w którym centralną walutą stał się dolar amerykański. W ramach systemu banki centralne z poza USA musiały utrzymywać stały kurs kupując i sprzedając swoje waluty po ustalonym względem dolara kursie. System ten był więc systemem kursów stałych, gdyż ceny walut były sztywno ustalone i bronione na danym poziomie przez banki centralne. Dopuszczalne były drobne wahania kursowe, wynoszące maksymalnie 1 procent od ustalonego parytetu. Natomiast bank centralny Stanów Zjednoczonych (tj. FED) miał obowiązek kupować i sprzedawać złoto od banków centralnych po 35 dolarów za uncję.
Innowacyjność systemu z Bretton Woods polegała na tym, że kursy walutowe były stałe, ale mogły podlegać zmianom. Gdy kurs jakiejś waluty zbyt mocno odbiegał od swojej ?fundamentalnej? wartości, możliwa była korekta parytetu. Była to podstawowa różnica między systemem waluty złotej a systemem z Bretton Woods. Twórcy systemu stałych kursów walutowych, ale podlegających zmianom, mieli nadzieję na stworzenie systemu łączącego zalety obu porządków.
Wprowadzając system z Bretton Woods, dolar amerykański po raz pierwszy stał się kluczową walutą w transakcjach międzynarodowych. Większa część obrotu handlowego i finansowego była dokonywana właśnie w tej walucie. Dolar ze względu na swoją stabilność i wymienialność stał się powszechnie akceptowalnym środkiem płatniczym. Jednak podobnie jak system złoty, również system z Bretton Woods zawierał w sobie zalążki samozniszczenia. Nadwartościowy dolar, deficyt budżetowy związany z finansowaniem wojny w Wietnamie oraz wzrost inwestycji zagranicznych firm amerykańskich, powodowały stale narastający deficyt handlowy Stanów Zjednoczonych.
W konsekwencji kraje zagraniczne zgromadziły ogromne ilości dolarów. W 1971 roku łączna wielkość sald dolarowych narosła do takich rozmiarów, że kraje nie były już w stanie utrzymywać kursów walutowych na stałym poziomie. Dolar zaczął więc tracić zaufanie inwestorów. Dodatkowo pod koniec lat 60-tych coraz więcej krajów chciało wymieniać swoje dolary na złoto. Fed nie był w stanie sprostać tym wyzwaniom i w efekcie w 15 sierpnia 1971 roku prezydent USA Richard Nixon zniósł wymienialność dolarów na złoto lub inne waluty.
Próbą ratowania stałych kursów walutowych było negocjowane w 1971 roku porozumienie Smithoniańskie. Polegało ono na niewielkiej dewaluacji dolara do 38 USD za uncję złota. Porozumienie jednak obowiązywało tylko 15 miesięcy, ponieważ Stany Zjednoczone musiały zdewaluować dolara raz jeszcze do 42,22 USD za uncję. Kiedy w latach siedemdziesiątych gospodarką wstrząsnęły dodatkowo kryzysy naftowe, okazało się, że płynne kursy oferują polityce gospodarczej nowe możliwości. To przekonało polityków do zaakceptowania systemu kursów płynnych i zakończyło tym samym okres systemu sztywnych parytetów z Bretton Woods. Dosyć szybko przekonano się, że najlepszym rozwiązaniem dla gospodarek rynkowych jest płynny kurs walutowy, który determinowany jest przez siły popytu i podaży na podstawie ogólnodostępnych informacji. Zmiany przeprowadzone w sierpniu 1971 roku dały zatem początek rynkowi walutowemu, który przez kolejne lata zyskiwała na znaczeniu.
Po raz pierwszy w dziejach pieniądze nie miały nawet pośredniego i ograniczonego oparcia w złocie lub innych dobrach o powszechnie uznanej wartości. Na czym więc się opierały? Prawdę mówiąc, na niczym. Skoro nie było już powrotu do czasów stałych kursów w skali świata, próbą przywrócenia regulacji wahań kursowych było ustanowienie w 1979 roku Europejskiego Systemu Walutowego. Grupa krajów Europy Zachodniej na czele z Niemcami i Francją, zaprojektowały ten system w oparciu o system z Bretton Woods. W ramach tego układu państwa członkowskie podpisały porozumienie, na mocy którego ich banki centralne były zobowiązane do utrzymywania kursów walut narodowych w określonym z góry i wąskim przedziale.
Przedziały te mogły być okresowo dostosowywane, ale w okresach między tymi dostosowaniami każdy kraj musiał utrzymywać kurs walutowy w granicach przedziału. Jednak w latach 1992?1993 doszło do załamania Europejskiego Systemu Walutowego, do czego przyczyniła się m.in. wysoka różnica pomiędzy stopami procentowymi w Niemczech a innymi krajami członkowskimi oraz działalność kapitału spekulacyjnego. Skokowej dewaluacji poddane zostały m.in. funt irlandzki, peseta hiszpańska oraz portugalskie escudo.
Ważnym momentem w dziejach rynków walutowych było przyjęcie wspólnej waluty przez kraje należące do Unii Europejskiej. Euro zostało wprowadzone do obrotu 1 stycznia 1999 roku na mocy przyjętego w 1992 roku układu z Maastricht. Od 1 stycznia 2002 roku wspólna waluta stanowi pełnoprawny środek płatniczy w związanych układem krajach, natomiast politykę monetarną prowadzi Europejski Bank Centralny.
Wprowadzenie euro stanowiło kolejną próbę stabilizacji rynków walutowych, eliminując w praktyce ryzyko związane z różnicami kursowymi w ramach krajów objętych układem. Jednak początki euro stały pod znakiem niepewności związanej z polityką monetarną ECB. Paul Samuelson i William Nordhaus skomentowali utworzenie unii walutowej w taki oto sposób:
Unia walutowa w Europie to jeden z wielkich eksperymentów XX w. Nigdy przedtem tak duża i potężna grupa krajów nie przekazała swoich ekonomicznych losów wielonarodowemu organowi. Nigdy dotąd bankowi centralnemu nie powierzono zadania powstrzymania inflacji i bezrobocia w 12 krajach z 300 mln mieszkańców, produkujących dobra i usługi o łącznej wartości 7 bln dol. Wielu ekonomistów niepokoi się, iż eksperyment ten może doprowadzić do uporczywej stagnacji i bezrobocia w znacznej części Europy, ze względu na niedostateczną elastyczność cen i płac oraz niewystarczającą międzynarodową mobilność siły roboczej.
Rozwój rynku Forex
Zmiany przeprowadzone w sierpniu 1971 roku dały początek giełdzie walutowej Forex, która przez kolejne 38 lat, była i jest najszybciej rozwijającym się rynkiem finansowym, który w sposób spektakularny powiększa swe obroty. Początkowo wymiana walut na międzybankowym rynku walutowym odbywała się wyłącznie na zasadzie Bank-Bank. Innymi słowy, jeśli bank A chciał wykonać transakcje sprzedaży funtów, a za funty chciał kupić dolary, szukał innego banku, który akurat chciał przeprowadzić transakcję odwrotną. Dealerzy tych banków kontaktowali się ze sobą, negocjując kurs i albo dochodziło do transakcji, albo strony rozchodziły się i obydwa banki szukały innych stron do zawarcia transakcji po bardziej dla nich korzystnym kursie.
Bardzo istotny wpływ na rozwój rynku Forex miało pojawienie się pośredników walutowych czyli brokerów. Po dzień dzisiejszy brokerzy pośredniczą w zawieraniu wielu transakcji walutowych pomiędzy różnymi podmiotami. Jednak w początkowej fazie rozwoju rynku broker pośredniczył w transakcjach zawieranych pomiędzy bankami. Banki zwracały się do brokera i od niego dowiadywały się, jakie w danej chwili są najkorzystniejsze oferty. Ten kojarząc dwie strony transakcji nie zdradzał ich tożsamości do czasu podjęcia przez banki decyzji o zawarciu transakcji. Dopiero w tym momencie broker podawał dane identyfikacyjne stron, a banki już dalej same przeprowadzały transakcję. Broker naliczał sobie za taką usługę małą prowizje, którą płaciły obydwa banki.
Sposób działania brokera nie zmienił się do dnia dzisiejszego z tą tylko małą różnicą, że obecnie z jego usług korzystają nie tylko banki, ale również inne instytucje finansowe, takie jak: fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne czy fundusze walutowe. Podmioty korzystające z usług brokera, mają pewność, że w danej chwili otrzymają najlepszą ofertę na rynku, ponieważ broker nieustannie sprawdza kwotowania wszystkich znaczących instytucji finansowych na świecie i dlatego w każdej chwili jest w stanie przeprowadzić transakcję dla swojego klienta po najlepszym rynkowym kursie.
Głównie za sprawą banków oraz brokerów rynek Forex począwszy od 1971 roku stale zwiększa obroty. Ciągłe pojawianie się nowych uczestników na rynku spowodowało wzrost obrotów do 5 miliardów dolarów w 1977 roku i rosło dynamicznie, by osiągnąć 600 miliardów dolarów w roku 1987, w 1993 roku przekroczyć 1 bilion dolarów i wreszcie ustabilizować się na poziomie około 3 bilionów dolarów w 2007 roku. Do końca tego dziesięciolecia dzienny obrót, wg prognoz wielu instytucji, przekroczy 8 bilionów dolarów.
Dynamiczny wzrost liczby zawieranych transakcji był spowodowany nie tylko wzrostem ilości podmiotów korzystających z rynku Forex, ale także rozwojem Internetu, rosnącym wpływem banków centralnych oraz wykorzystaniem komputerów w handlu. Warto również zaznaczyć, że do niedawna rynek Forex był zarezerwowany wyłącznie dla dużych instytucji finansowych, które dokonywały transakcji na minimalną kwotę 1 mln dolarów. Jak więc klienci indywidualni bądź przedsiębiorstwa, które chciały zawrzeć transakcję na kwotę niższą niż 1 mln dolarów, mogły skorzystać z dobrodziejstwa rynku Forex? Za sprawą brokerów, którzy pod koniec XX wieku zapoczątkowali dynamiczny rozwój elektronicznych platform wymiany walutowej, za pomocą których łączą tysiące małych zleceń swych klientów w jedno duże zlecenie, dzięki czemu mogą dokonać transakcji na rynku międzybankowym. Tym samym klienci mogą korzystać z niskiego spreadu (różnica między kursem kupna i sprzedaży danej waluty) w kwotowaniu kursów walutowych.
Elektroniczne platformy spowodowały również gwałtowny rozwój fenomenu gry na rynku walutowym przez inwestorów indywidualnych. Inwestorzy używający platform forexowych nie wymieniają w rzeczywistości waluty A na walutę B ponieważ potrzebują waluty B, ale dlatego, że chcą zarobić na zmianie kursów walut albo zabezpieczyć się przed ryzykiem kursowym. W tym celu wykorzystują przede wszystkim kontrakty różnic kursowych, które są jednym z wielu instrumentów będących w obrocie na rynku Forex. W ten sposób doszło do wyodrębnienia na rynku walutowym nowego segmentu, jaki tworzą indywidualni nabywcy kontraktów, którzy podejmują działania w celach spekulacyjnych albo z zamiarem uniknięcia ryzyka kursowego.
Sprawdź pozostałe zagadnienia z rynku Forex:
Charakterystyka rynku walutowego Forex
Podstawowe pojęcia rynku Forex
Zarządzanie kapitałem kluczem do zysków?
