Doktorat i co dalej?
[20.10.2014] Decydując się na studia, często głównym motywem jest uzyskanie wykształcenia, które stanowi przepustkę do zdobycia wymarzonej pracy zawodowej.
Chociaż ostatnie statystyki informują o ciągle zmniejszającej się liczbie osób kontynuujących naukę po szkole średniej, to nie zmienia to faktu, że Polska jest czwartym krajem w Unii Europejskiej pod względem liczby studiujących osób. Wyprzedzają nas tylko Wielka Brytania, Niemcy oraz Francja. Co więcej, do 2020 r. w Polsce aż 45% osób w wieku 30 – 34 lata powinno posiadać wyższe wykształcenie. Przy takich statystykach warto zatem zastanowić się nad kontynuacją nauki oraz rozpoczęciem kariery naukowej. Bowiem to właśnie stopnie i tytuły naukowe dają nam prawdziwy prestiż oraz uznanie w danym środowisku.
Jak zacząć?
Pierwszym krokiem na ścieżce do kariery naukowej jest już samo zdanie egzaminu dojrzałości. To właśnie ono jest warunkiem uprawniającym do rozpoczęcia studiów pierwszego stopnia (licencjackich, inżynierskich, jednolitych magisterskich). Trwają one min. 6 semestrów i kończą się obroną pracy licencjackiej (inżynierskiej). Absolwent posiada kwalifikacje umożliwiające kontynuację nauki na studiach drugiego stopnia, które kończą się obroną, tym razem pracy magisterskiej. Na tym etapie otrzymujemy tytuł zawodowy. W Polsce wyróżniamy: tytuł licencjata, magistra, inżyniera oraz magistra inżyniera.
Osoby posiadające już tytuł magistra mogą zdecydować się na kontynuację nauki na studiach trzeciego stopnia – doktoranckich. I dopiero tutaj zaczyna się właściwa kariera naukowa. Studia trzeciego stopnia są w strukturze podobne do studiów pierwszego oraz drugiego stopnia. Prowadzone są zarówno w trybie stacjonarnym, jak i niestacjonarnym. Rekrutacja na ich bezpłatną formę odbywa się w drodze konkursu, którego warunki określa Senat danej uczelni. Studia doktoranckie trwają nie krócej niż 2 oraz nie dłużej niż 4 lata. Przyjęta osoba składa ślubowanie, nabywając tym samym prawa doktoranta.
Oprócz realizowania obowiązkowego programu studiów, doktorant prowadzi badania naukowe, z przebiegu których następnie składa sprawozdania. Ponadto, uczestnicy tego typu studiów odbywają praktyki zawodowe, mające formę prowadzenia zajęć dydaktycznych albo uczestniczenia w ich prowadzeniu. Co ważne, każdemu doktorantowi, który zdobył już stopień doktora, okres odbywania studiów (maksymalnie 4 lata) zalicza się do okresu pracy.
Doktorat i co dalej?
Studia doktoranckie umożliwiają uzyskanie stopni naukowych: doktora oraz doktora habilitowanego. Lecz żeby uzyskać taki stopień, poza ukończeniem studiów trzeba jeszcze spełnić dodatkowe wymagania. Wszystkie te warunki, a także procedury są wyszczególnione w ustawie z dn. 14.03.2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. Doktorem może zostać osoba, która posiada już tytuł magistra (magistra inżyniera, lekarza lub inny równorzędny), zdała egzaminy doktorskie w zakresie określonym przez uczelnię, a także przedstawiła i obroniła rozprawę doktorską, zwaną również dysertacją. Praca ta powinna stanowić oryginalne rozwiązanie problemu naukowego oraz wykazywać ogólną wiedzę teoretyczną kandydata w danej dyscyplinie naukowej.
Stopnie nadają wydziały szkół wyższych lub placówki naukowe, upoważnione przez Centralną Komisję do Spraw Stopni i Tytułów. Stopień doktora jest nadawany w drodze przewodu doktorskiego. Warunkiem jego wszczęcia jest posiadanie wydanej lub przyjętej do druku publikacji naukowej w formie książki lub co najmniej jednej publikacji naukowej w recenzowanym czasopiśmie naukowym. Obrona pracy ma charakter publiczny. Jej termin jest ogłaszany, a każdy ma prawo w niej uczestniczyć i zadawać doktorantowi pytania, dotyczące tematu pracy. Przewód doktorski zamyka przysięga. Stopień doktora w szczególnych przypadkach uzasadnionych najwyższą jakością osiągnięć naukowych może być nadany osobie, która ukończyła studia pierwszego stopnia (posiada tytuł licencjata) lub trzy lata studiów jednolitych magisterskich.
Habilitacja przepustką do samodzielności
Z kolei doktorem habilitowanym może zostać osoba, która posiada już stopień doktora, a ponadto może pochwalić się osiągnięciami naukowymi lub artystycznymi uzyskanymi już po jego osiągnięciu, które stanowią znaczny wkład autora w rozwój określonej dyscypliny naukowej. Osiągnięciem takim jest najczęściej opublikowanie określonego dzieła naukowego bądź cyklu publikacji powiązanych tematycznie. Kandydat powinien także wykazywać istotną aktywność naukową. O wszczęciu postępowania habilitacyjnego wnioskuje sama osoba zainteresowana, kierując wniosek wraz z autoreferatem bezpośrednio do Centralnej Komisji. Stopień naukowy doktora habilitowanego jest nadawany w drodze przewodu habilitacyjnego. Warto zaznaczyć, że habilitacja jest znaczącym punktem w spinaniu się po szczeblach kariery naukowej. Jest to pewnego rodzaju przepustka do samodzielnej pracy naukowej oraz do kierowania projektami badawczymi.
Osobom szczególnie zasłużonym dla nauki i sztuki, władze akademickie mogą nadać specjalny tytuł doctora honoris causa. Chociaż tytuł ten nie wymaga posiadania formalnego doświadczenia, to zazwyczaj nadawany jest osobom o wysokim statusie społecznym bądź naukowym.
Wymarzony tytuł
W Polsce najbardziej prestiżową funkcją naukową jest tytuł profesora. Nadaje go Prezydent RP na wniosek Centralnej Komisji z inicjatywy rady uprawnionej uczelni, osobie, która uzyskała już stopień doktora habilitowanego. A zatem osoba taka powinna być już samodzielnym pracownikiem naukowym, a także powinna posiadać osiągnięcia, które znacznie przekraczają te wymagane w przewodzie habilitacyjnym. W drodze wyjątku, tytuł profesora może być również nadany osobie posiadającej stopień doktora.
A jakie stanowiska są na polskich uczelniach?
Podobnie jak w wielu korporacjach, tak i na uczelni swoją karierę rozpoczynamy od stanowiska asystenta. I podobnie jak w renomowanych firmach, tak i w tym przypadku nie jest łatwo zostać przyjętym do grona pracowników. Zatrudnienie na stanowisku asystenta odbywa się na zasadach konkursu. Tak więc, przydatne w rekrutacji może być uczestnictwo w wymianach międzynarodowych, członkowstwo w organizacjach studenckich, a także bardzo ważne – ponadprzeciętne wyniki w nauce. Z formalnego punktu widzenia, asystentem może zostać osoba posiadająca co najmniej tytuł zawodowy magistra. W praktyce, obowiązki doktoranta oraz asystenta są do siebie zbliżone, przy czym w tym drugim przypadku osobę z uczelnią wiąże stosunek pracy, co wpływa na większą liczbę przepracowanych godzin.
Z kolei, posiadając stopień naukowy doktora, możemy zostać zatrudnieni na uczelni jako adiunkt. Kandydat na to stanowisko powinien także wykazywać się, udokumentowaną publikacjami, aktywnością naukową. Dodatkowo musi złożyć plany dalszej działalności naukowej. Co ważne, osoba, która już zdecydowała się na karierę zawodową, powinna nieustannie podnosić swoje kwalifikacje. Oznacza to, że asystent, który nie posiada jeszcze stopnia naukowego doktora, a także adiunkt, który jeszcze nie jest doktorem habilitowanym, nie mogą pracować na uczelni dłużej niż osiem lat. (przy czym w przypadku adiunkta okres ten można przedłużyć o dodatkowe 2 lata). Co więcej, wszyscy nauczyciele akademiccy podlegają okresowej ocenie
Profesor? – kilka stanowisk o podobnej nazwie
Kolejnym krokiem na ścieżce kariery naukowej jest stanowisko profesora nadzwyczajnego. Stanowisko to przeznaczone jest dla pracowników naukowych posiadających co najmniej stopień doktora habilitowanego. W drodze wyjątku może nim zostać również osoba posiadająca stopień doktora, która ma znaczne i twórcze osiągnięcia w pracy naukowej. Bardzo często na profesora nadzwyczajnego można awansować pod warunkiem sprawowania opieki, czyli bycia promotorem, nad co najmniej jednym doktorantem.
W karierze nauczyciela akademickiego wymarzonym stanowiskiem jest profesor zwyczajny. Władze uczelni przyznają ten etat tylko osobom posiadającym już tytuł naukowy profesora. Uhonorowanie stanowiskiem najwyższej rangi wiąże się z ze szczególnymi zasługami dla uczelni. Kandydat na profesora zwyczajnego powinien posiadać już ugruntowaną pozycję w środowisku naukowym.
Istnieje również stanowisko zarezerwowane dla osoby, która na stałe jest pracownikiem innej uczelni – profesor wizytujący. Jednocześnie osoba taka musi posiadać stopień naukowy doktora habilitowanego lub tytuł profesora.
Im wyższa pozycja, tym więcej obowiązków
Im wyższe rangą stanowisko, tym więcej obowiązków. Każdy nauczyciel akademicki ma za zadanie kształcić, wychowywać studentów oraz uczestniczyć w pracach organizacyjnych uczelni. Dodatkowo pracownik naukowo-dydaktyczny również prowadzi badania naukowe oraz rozwojowe. A nauczyciele akademiccy posiadający tytuł naukowy profesora, a także stopień naukowy doktora habilitowanego, mają za zadanie kształcić kadrę naukową.
Planując karierę naukową, powinniśmy się przede wszystkim uzbroić się w cierpliwość. Na polskich uczelniach droga od rozpoczęcia studiów doktoranckich do najwyższego stanowiska profesora trwa przeciętnie od 15 do 20 lat. Tak długi czas nie jest dziełem przypadku. Bowiem skuteczność i wysoka jakość wykonywania zadań powierzonych pracownikom uczelni powinna być poprzedzona odpowiednimi kwalifikacjami intelektualnymi oraz stosowną wiedzą.
Magdalena Patynowska
Treści dostarcza GazetaTrend.pl
