Inwestycje w Bułgarii
[30.11.2009] Przeciętnemu inwestorowi Bułgaria kojarzy się ze złotymi piaskami, stosunkowo tanimi wakacjami oraz coraz bardziej popularnymi winami. Faktem jest również, iż kraj ten należy do najbiedniejszych w Unii Europejskiej.
Sprawdźmy jednak, czy inwestowanie tam jest dobrym wyborem. Zrozumienie sytuacji gospodarczej danego kraju wymaga przybliżenia zdarzeń natury społeczno-politycznej, które odcisnęły swoje piętno na życiu obywateli, a tym samym wpłynęły w sposób znaczący na rozwój gospodarczy. Wiadomo, iż Bułgaria do 1989 roku była pod strefą wpływu Związku Radzieckiego. Zgodnie ze strategią ZSRR każdy kraj miał mieć odpowiednią specjalizację gospodarczą.
Bułgarii przydzielono rolę miejsca wypoczynku dla obywateli całego ZSRR. W związku z tym czynione inwestycje w tamtym okresie głównie dotyczyły turystyki, co spowodowało braki w innych sektorach gospodarki, m.in. w energetyce. W 1991 roku ogłoszono nową konstytucję i od tego momentu jest to republika parlamentarna. Rok ten był również przełomowy dla gospodarki. Bułgaria weszła wówczas na drogę radykalnych reform, które były możliwe dzięki wsparciu ze strony Międzynarodowego Funduszu Walutowego. MFW udzielił środków niezbędnych do zabezpieczenia kredytów, które miały prowadzić do większych inwestycji infrastrukturalnych. Ponadto rząd zobowiązał się do przeprowadzenia niezbędnych przekształceń gospodarczych oraz ścisłej współpracy z MFW przy stabilizacji waluty.
Reformy polegające przede wszystkim na wzmocnieniu sektora prywatnego w znaczący sposób przyczyniły się do szybkiego wzrostu gospodarczego. Osiągnięto również porozumienie z Klubem Londyńskim w sprawie redukcji zadłużenia. Niestety przepychanki na scenie politycznej i niekonsekwencja we wprowadzaniu reform doprowadziły do kryzysu gospodarczego w latach 1996-1997. Wówczas nastąpiło załamanie PKB oraz wybuch hiperinflacji. Po raz kolejny z pomocą przyszedł jednak MFW, który przede wszystkim pomógł w stabilizacji waluty. Jak można zauważyć lata ’90 w gospodarce przebiegały bardzo podobnie jak w innych krajach, które były powiązane z ZSRR. Obecny kształt gospodarczy kraju jest wynikiem wspomnianej pomocy ze strony MFW oraz przygotowań związanych ze wstąpieniem do Unii Europejskiej w 2007 roku.
Gospodarka Bułgarii obecnie
Główną przyczyną stosunkowo szybkiego wzrostu gospodarczego w ostatnich latach była bez wątpienia akcesja do Unii Europejskiej. Gospodarka Bułgarii charakteryzuje się wysokim wzrostem zapewniającym jej wiodąca pozycję wśród krajów Europy Środkowej. Wystarczy wspomnieć, iż wzrost gospodarczy w 2007 i 2008 roku przekroczył 6 proc. Niestety światowy kryzys mocno dotknął kraj. Prognozuje się, iż PKB spadnie w bieżącym 2009 roku o ponad 6 proc. Kolejnym problemem jest duży deficyt budżetowy, na który wpływ miały o 16 proc. niższe przychody podatkowe w pierwszym półroczu. Interpretacja danych o PKB wymaga zaznaczenia, że nie są one do końca obiektywne, ponieważ szacuje się, iż udział szarej strefy znajduje się na poziomie ponad 30 proc. zatem ciężko jest jednoznacznie określić skutki obecnego kryzysu.
Głównym sektorem gospodarczym są prywatne przedsiębiorstwa. Wynika to z dokonanej prywatyzacji, która, jak wiemy, w wielu państwach znajdujących się w strefie wpływów Związku Radzieckiego nie została jeszcze ostatecznie przeprowadzona. Nie bez znaczenia była również wysoka dynamika powstawania nowych przedsiębiorstw, szczególnie w sektorze usług. Na uwagę zasługuje dość niski wskaźnik zadłużenia, wynoszący 16 proc. PKB w 2008 roku. Oczywiście z pewnością w obecnym roku wartość ta wzrośnie, jednak poziom długu jest stosunkowo niski. Niepokojący są jednak dane o handlu. Export w 2008 roku wyniósł ponad 15 mld euro, natomiast import blisko 24 mld euro, co oznacza dość duże ujemne saldo handlowe, które stanowi blisko 30 proc. PKB.
Struktura gospodarki zbliżona jest do krajów wysoko rozwiniętych. Ponad 60 procent PKB wytwarzane jest dzięki usługom, przemysł natomiast odpowiada za około 33 proc. Udział rolnictwa jest stosunkowo niewielki i wynosi około 6 proc. Jeśli chodzi o przemysł to główną pozycję zajmuje przemysł przetwórczy, w tym chemiczny, metalurgiczny, elektrotechniczny i elektroniczny. Dominacja tego rodzaju przemysłu wynika z małej ilości zasobów naturalnych. Ważnym sektorem jest również przemysł spożywczy, którego siła wynika przede wszystkim ze sprzyjających warunków klimatycznych, co sprawia, iż branża napojów oraz tytoniowa jest jedną z dominujących gałęzi gospodarczych. Praktycznie wszystkie zakłady przetwórstwa spożywczego zostały sprywatyzowane i obecnie są kontrolowane przez międzynarodowe koncerny takie jak: Heineken, Kraft czy Danone.
Pomimo tego, że rolnictwo odpowiada za zaledwie 6 proc. PKB, to ziemie uprawne zajmują blisko 44 proc. powierzchni kraju. Uprawom sprzyjają dobre gleby oraz korzystny klimat. Niestety rolnictwo nie jest dobrze rozwinięte. Problemem jest jego rozdrobnienie oraz skomplikowana sytuacja prawna gruntów, która utrudnia łączenie gospodarstw. Z pewnością akcesja do UE pomoże w modernizacji gospodarstw co przyczyni się do zwiększenia efektywności produkcji.
Ciekawie wygląda sytuacja w sektorze finansów. System bankowy nadzorowany jest przez Narodowy Bank Bułgarii, który pełni funkcję banku centralnego. Wprowadzenie systemu currency board w 1997 roku w wyniku reform zaproponowanych przez MFW spowodowało, iż liczba instrumentów polityki pieniężnej została znacząco ograniczona. Kurs lokalnej waluty – lewa jest sztywnie powiązany z euro i wynosi 1,95583 BGN za 1 EUR. Podobnie jak to miało miejsce w innych gałęziach gospodarki system bankowy został całkowicie sprywatyzowany. Największe banki to Unicredit, DSK Bank czy Allianz Bank Bulgaria. Jako oddziały banków zagranicznych działają przedstawicielstwa ING i Citi Banku.
Naturalnie blisko 85 proc. ogólnej wartości aktywów sektora bankowego kontrolowanych jest przez podmioty zagraniczne. System ubezpieczeń dopiero się rozwija. Powstają nowe firmy ubezpieczeniowe, których obecnie jest ponad 30. Słaby rozwój ubezpieczeń wynika z tego, iż mieszkańcy nie przeznaczają części swoich dochodów na składki, lecz praktycznie wszystko wydawane jest na bieżącą konsumpcję. Ogromnym plusem sektora finansowego jest jednak kładzenie dużego nacisku na rozwój giełdy. Jej znaczenie systematycznie rośnie co wynika z przeprowadzania reformy emerytalnej, gdzie część kapitałów inwestowana jest właśnie na parkiecie oraz z emisji obligacji rządowych, które również podlegają handlowi.
Nie bez znaczenia są również nowe regulacje dotyczące przejrzystości funkcjonowania przedsiębiorstw giełdowych czy zakończona prywatyzacja, która w dużej mierze odbywała się właśnie z wykorzystaniem giełdy. Bulgarian Stock Exchange pomimo szybkiego rozwoju nie należy do wielkich giełd. Wystarczy wspomnieć, iż cała kapitalizacja to około 24 mld euro, a średnie obroty na rynku to tylko kilkadziesiąt milionów. Główny indeks to SOFIX, który reprezentuje cały rynek, czyli jest podobny do rodzimego WIG-u. Na uwagę zasługują działania zarządu giełdy, który organizuje spotkania z inwestorami w Europie aby spopularyzować bułgarski rynek kapitałowy. Ciekawostką może być system informatyczny giełdy – Xetra, który pochodzi z giełdy niemieckiej we Frankfurcie.
Możliwości inwestycyjne
Bułgaria oferuje wiele sposobów na lokowanie kapitału. Przedsiębiorcy, którzy chcieliby rozpocząć działalność w tym kraju napotkają się z szerokimi ułatwieniami ze strony administracji państwowej. Za wyborem właśnie tego kraju stoi przede wszystkim jego stosunkowa stabilność gospodarcza. Korzystne jest również położenie geograficzne, dzięki któremu uzyskuje się dostęp do wielu rynków. Kolejną zaletą jest wykwalifikowana siła robocza oraz jedna z najniższych stawek podatku VAT.
Najbardziej atrakcyjną branżą do inwestowania jest z pewnością turystyka, ponieważ jest to wiodąca dziedzina gospodarki. Bezpośrednie inwestycje w tym segmencie to przede wszystkim budowa hoteli oraz innych obiektów służących do obsługi ruchu turystycznego. Za inwestycjami tego typu przemawiają przede wszystkim niższe koszty budowy oraz funkcjonowania. Kolejną interesującą branżą może okazać się przemysł spożywczy, a szczególnie produkcja wina.
Bułgarskie wina stają się coraz bardziej popularne na światowych rynkach i w przyszłości inwestycje tego typu mogą okazać się zyskowne. Warto zwrócić jeszcze uwagę na szeroko rozumianą infrastrukturę. W szczególności dotyczy to inwestycji w energetykę, która wymaga dużych nakładów. Szansę na zaistnienie w tej branży dostrzegł m.in. czeski gigant energetyczny CEZ. W Bułgarii planowana jest również budowa elektrowni atomowej. Inwestycji wymaga również transport, przede wszystkim modernizacja lotnisk.
Przedstawione powyżej przykłady lokowania kapitału dotyczą bezpośrednich inwestycji zagranicznych, co sprawia, iż wymagają dużych kwot. Jednak Bułgaria oferuje szereg możliwości do zarabiania na tym rynku przez inwestorów indywidualnych. Najpopularniejsze są inwestycje w nieruchomości, które są dostępne dla szerokiego grona inwestorów, ponieważ są one stosunkowo tanie. Popularnością cieszą się przede wszystkim nieruchomości położone w nadmorskich kurortach. W Polsce mamy szeroką ofertę biur, które pomogą w zainwestowaniu. Ciekawostką wydają się być wyloty w celu pooglądania danych mieszkań czy domów.
Jeżeli zdecydujemy się nabyć konkretną nieruchomość wówczas nie ponosimy kosztów podróży. Oczywiście można ulokować kapitał i czekać na wzrost wartości posiadanego obiektu. Jednak polskie biura pośrednictwa pomagają w znalezieniu najemców oraz w bieżącym zarządzaniu daną nieruchomością. Formalności związane z zakupem mogą potrwać tylko kilka dni. Inwestycje takie wydają się być o tyle ciekawe, iż zakupiona nieruchomość może nam służyć jako miejsce do wypoczynku. Warto zwrócić uwagę na zwiększającą się liczbę funduszy inwestycyjnych lokujących swoje kapitały właśnie w nadmorskie nieruchomości, co może przyczynić się do wzrostu popytu.
Jeżeli jednak ktoś nigdy nie inwestował w nieruchomości bądź po prostu nie ma wystarczającego kapitału ma również wiele możliwości uzyskania ekspozycji na rynek bułgarski. Bułgaria należy do Unii Europejskiej co powoduje, iż inwestycje na tamtejszej giełdzie są dostępne dla szerokiego grona inwestorów. Wystarczy znaleźć brokera, który umożliwia taką usługę i już można rozpocząć inwestowanie. Oczywiście bezpośrednie inwestowanie na giełdzie będzie wymagało znajomości zasad obrotu oraz przeanalizowania sytuacji konkretnych spółek. Na szczęście istnieją inne produkty, które pomogą ominąć ten problem. W Polsce dostępne są certyfikaty inwestycyjne zamkniętego funduszu inwestycyjnego, który inwestuje m.in. w Bułgarii. Wcześniej fundusz ten skupiał się tylko na Bułgarii i Rumunii, ale jego strategia uległa zmianie i obecnie inwestuje również w inne rynki regionu.
Na uwagę zasługuje fakt, iż w jego strategii znajdują się inwestycje m.in. w instrumenty pochodne, co sprawia, że fundusz może zarabiać na spadkach indeksów. Taki rodzaj inwestowania wymaga dobrej znajomości danego rynku zatem fundusz tego typu może być dobrym rozwiązaniem dla inwestorów indywidualnych. Wiadomo, iż certyfikaty funduszu inwestycyjnego zamkniętego mogą posiadać ograniczoną płynność a rozpoczęcie inwestowania wymaga ulokowania odpowiedniej kwoty, zazwyczaj kilku tysięcy złotych. Z pomocą inwestorom przychodzą jednak certyfikaty strukturyzowane notowane na warszawskiej giełdzie. Instrumenty te są dostępne praktycznie dla każdego ponieważ ich cena wynosi około 100 zł.
Produktów tego typu jest kilka. Niestety nie ma oferty, która dotyczyłaby tylko Bułgarii. Zazwyczaj cena tych certyfikatów uzależniona jest od kształtowania się odpowiednich indeksów budowanych na potrzeby certyfikatów, które obejmują spółki z Bułgarii, Rumunii czy Chorwacji. Wystarczy wspomnieć, iż jeden z takich certyfikatów dał zarobić w ciągu ostatnich 12 miesięcy ponad 40 proc. Jednak należy tutaj pamiętać o ryzyku walutowym. Certyfikaty te obliczane są w euro, a następnie przeliczane na złote i notowane na giełdzie. W związku z tym umocnienie złotego może zniwelować potencjalne zyski
Bułgaria wydaje się ciekawym miejsce do inwestowania. Z pewnością inwestycje na tym rynku przyczynią się do dywersyfikacji posiadanego portfela. Trzeba jednak pamiętać o pogorszeniu się sytuacji kraju w związku ze światowym kryzysem. Wzrasta bezrobocie, pojawił się długo nie widziany deficyt budżetowy, sektor budownictwa i nieruchomości przeżywa kłopoty. Wystarczy przytoczyć pewne fakty z lokalnego parkietu. W ciągu ostatnich 12 miesięcy indeks SOFIX stracił blisko 8 proc. podczas gdy większość światowych giełd odrobiła straty i jest na sporych plusach. Indeks WIG a więc podobny w swojej budowie do bułgarskiego SOFIX-u zyskał w tym czasie blisko 28 proc. Pomimo tego być może jest to właśnie szansa dla inwestorów.
Jeśli nie nastąpiło jeszcze mocne odbicie na parkiecie w Bułgarii to może należy zastanowić się nad otwarciem pozycji na tamtejszym rynku. Dodatkową zaletą inwestycji wydaje się sztywne powiązanie lokalnej waluty z euro co powoduje znaczące ograniczenie ryzyka walutowego. Każdy, kto rzeczywiście będzie chciał zainwestować w Bułgarii -a oferta inwestycji w tym kraju jest w Polsce na prawdę szeroka – powinien dokładnie przeanalizować sytuację gospodarczą oraz zbadać budowę poszczególnych produktów inwestycyjnych.
Kamil Gemra
Treści dostarcza portal InwestycjeAlternatywne.Pl
