Obszary informacji o sytuacji przedsiębiorstwa
[31.05.2011] Ocena sytuacji finansowej spółki może być formułowana jako subiektywne odzwierciedlenie poziomu wskaźników, przeprowadzane przez instytucje finansowe, inwestorów, właścicieli czy pracowników.
Działalność przedsiębiorstwa może być diagnozowana m.in. w obszarze sytuacji finansowej. Dla przykładu w opracowaniach analitycznych, literaturze prowadzi się rozważania na temat kondycji finansowej, a w prawie bankowym wskazuje się m.in. na zdolność kredytową jako pomiar przedsiębiorstwa m.in. w obszarze ekonomicznej wiarygodności spółki – potencjalnego kredytobiorcy.
Ocena sytuacji finansowej spółki formułowana jest także jako subiektywne odzwierciedlenie poziomu wskaźników, przeprowadzane przez instytucje finansowe, inwestorów, właścicieli czy pracowników. Negatywne odchylenia od pewnego przyjętego poziomu traktowane są jako sygnał niepokojący, niejednokrotnie odzwierciedlający pierwsze symptomy ewentualnego obniżenia kondycji przedsiębiorstwa, czy wręcz przewidywanie możliwej upadłości. Wypowiedź tę można potraktować jako skrajną, przy czym oddaje ona kierunek analizy, służący porównaniu rezultatów uzyskiwanych przez przedsiębiorcę w relacji do konkurentów, branży czy szerokiego rynku.
Obszary informacji o sytuacji przedsiębiorstwa
Przyczyny obniżania się kondycji finansowej rozpatrywane są przez pryzmat danych finansowych, ale obszar ten stanowi jedynie podstawę do poszukiwania wniosków z przygotowywanych analiz. Przedsiębiorstwo pracuje w ramach szeroko pojętego otoczenia makro i mikro. Istotne jest oddziaływanie ze strony gospodarki kraju, w którym działa spółka, ważne są m.in. możliwości dostępu do kapitału, a za niebagatelne uznać należy relacje w ramach rynku walutowego, czynniki technologiczne, demograficzne, społeczno-kulturowe czy też otoczenie prawne, w którym działa przedsiębiorstwo. W sensie mikro znaczącym wpływem charakteryzują się decyzje korporacyjne, kształtowanie strategii przez konkurentów, konsolidacja lub rozproszenie rynku, zawierane alianse czy relacje z klientami oraz stosunki między pracodawcą i zatrudnionymi. Od strony finansowej wskazuje się na regularność wypływów, wysokość przychodów, generowane wyniki na działalności operacyjnej, itp.
Charyzmatyczne przywództwo
Na polu rozstrzygnięć korporacyjnych, o stosownej ocenie co do zdolności kontynuowania działalności decydują m.in. relacje rynkowe, ale także przygotowanie zawodowe zarządzających. Niejednokrotnie nazwiska znanych przedsiębiorców, ich charakterystyczne zachowania i zdolności oceniane są jednoznacznie przez analityków, komentatorów i rynek. Podobnie w przypadku menedżerów, których nazwiska poddawane są ocenie przez pryzmat dotychczasowych decyzji czy to w zakresie rozwoju działalności, czy zdolności do podejmowania trudnych rozstrzygnięć.
Również w badaniach wskazuje się na zależności pomiędzy zachowaniem menedżerów a budowaniem wartości spółek, biorąc pod uwagę otwartość na zmiany czy zachowania zespołowe, które mogłyby być uznane za cechy charyzmatycznego przywództwa. Przytoczyć można przykłady tzw. charyzmatycznych menedżerów. Jednak charakterystyczne zachowania mogą być kojarzone z możliwością osiągania celów, ale także ze zdolnością do podejmowania ryzyka. W tym przypadku, ocena kondycji finansowej powinna być rozpatrywana jako zwiastun działań, w ramach których należy brać pod uwagę ewentualność pogorszenia się kondycji przedsiębiorstwa w obszarze finansowym.
Punkt widzenia
W pewnym sensie wartościowanie zdolności kierowniczych, tak jak ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa nie musi być jednoznaczne. Mimo iż kluczowym elementem są, jak można przewidywać, doświadczenie, kompetencje i ukierunkowanie na rezultaty spółki, to jednak podejmowane decyzje implikują zachowania wobec m.in. właścicieli, ale też wobec zatrudnionych. Pierwsi oczekują budowy wartości przedsiębiorstwa z punktu widzenia akcjonariuszy, udziałowców, zatem w ramach grupy interesów określanych mianem właścicielskich. Formułowane są wnioski, co do oceny zdolności spółki do wypłaty określonej wielkości dywidendy w regularnych odstępach czasowych. W przypadku załogi charakterystyczne jest natomiast rozpatrywanie kondycji przedsiębiorstwa przez pryzmat zdolności do wypłaty wynagrodzeń i stabilizacji poziomu zatrudnienia.
Niezależnie jednak od wskazanego rozróżnienia analiza stanu finansowego firmy może być przeprowadzana przez wiele grup. Przykładem jest kierownictwo na poszczególnych szczeblach funkcyjnych, nadzór korporacyjny i właściciele, a zatem grupy wykonawcze i decydenci, którzy otrzymują regularne dane finansowe, z uwzględnieniem m.in. wskaźników obrotowości, płynności, zaangażowania kapitału, rentowności, trendów rynkowych. Jednak kolejnym elementem służącym ocenie kondycji przedsiębiorstwa jest wiedza pozyskiwana przez pracowników, informacje formułowane na rzecz związków zawodowych czy też wiadomości zasłyszane w formie pogłosek lub wniosków w obszarze miejsca pracy. Także spostrzeżenia dostawców, choćby na bazie regularności spływu należności czy konkurentów, jak również ratingi czy oceny instytucji publicznych zajmujących się badaniem kondycji rynku, stanowią źródło formułowania wniosków dotyczących kondycji spółki.
Kluczowy czynnik
Co jednak jest kluczowym elementem, który powinien być poddawany ocenie? Czy jest on rozumiany jednoznacznie? Od wielu lat wskazuje się, że jednym z nadrzędnych celów, jaki powinno stawiać przed sobą kierownictwo spółki, jest osiągnięcie jak największej wartości dla akcjonariuszy. Pomnażanie kapitału na rzecz właścicieli oznacza zwiększenie wartości działalności z uwagi na zainwestowany kapitał. Oczekiwania zatem są zbieżne z wypracowaniem możliwie najwyższej stopy zwrotu, przy uwzględnieniu praw pozostałych dawców kapitału, pracowników, etc.
Zatem wyniki, jakie osiąga przedsiębiorstwo, powinny być odzwierciedleniem oczekiwań kluczowej grupy dawców kapitału, co przekłada się na budowanie wartości z zainwestowanych środków. W teorii tej, obecnej w literaturze amerykańskiej od dziesięcioleci, za kluczowy uznaje się wzrost wartości dla akcjonariuszy. Również wiele polskich firm, począwszy od spółek działających na rynku telewizji tematycznych, jak 4FunMedia, a na największej spółce z branży energetycznej kończąc (PGE), przedstawia taki punkt widzenia formułując misję jako tworzenie wartości dla akcjonariuszy, z uwzględnieniem wypełniania potrzeb klientów.
Symptomy kryzysu, a dostęp do informacji
Biorąc pod uwagę jednoznaczność celu, jaki przedsiębiorstwo ma obowiązek osiągać, również oznaki pogarszającej się kondycji finansowej powinny być odczytywane jednoznacznie. Czy jednak tego rodzaju ocena formułowana jest zawsze w sposób jednolity? Wystarczy wrócić do prezentacji stanowisk poszczególnych grup interesariuszy i przytoczyć w tym względzie zdanie pracowników, ocenę wierzycieli i opinię właścicieli, by wskazać na rozbieżne oczekiwania wobec spółki.
Obserwacja stanu przedsiębiorstwa jest każdorazowo zależna od dostępności danych (w tym szczegółowych informacji finansowych) oraz umiejętności odczytywania sygnałów i niepokojących zmian. Naturalnym jest znaczny zasób informacji umożliwiający właścicielom, menedżerom i organom nadzoru obserwowanie procesów. Podstawę stanowią uregulowania kodeksowe, jak również wewnętrzne regulacje korporacyjne. Dane do pozostałych podmiotów trafiają z opóźnieniem.
O ile banki, na bazie umów o finansowanie, mają prawo wymagać uzupełnienia informacji o aktualnym stanie przedsiębiorstwa praktycznie na bieżąco, o tyle w przypadku znacznej liczby wierzycieli symptomy pogorszenia kondycji finansowej trafią do nich w zwolnionym tempie. W sytuacji, gdy grupy pracownicze są nieliczne, a pozycja związków zawodowych nie umożliwia na bieżąco dostępu do analiz wyników spółki, obraz kondycji finansowej przedsiębiorstwa może być oceniany nawet z kilkumiesięcznym opóźnieniem, poddając ocenie na przykład publikowane sprawozdanie roczne.
dr Jacek Nowak
Autor jest adiunktem w Katedrze Finansów Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach
źródło: "Gazeta Finansowa"
