Czarno-biały świat, czyli o konwersji zdjęć b&w

[28.01.2010] Na temat wad i zalet fotografii czarno-białej w stosunku do fotografii kolorowej napisano niejedną książkę i przedyskutowano wiele godzin, nie jest więc moim zamiarem przekonywanie lub zniechęcanie was do tej formy fotografii.

To już kwestia gustu, a o gustach jak wiadomo się nie dyskutuje. Chciałbym natomiast podzielić się z wami wiedzą na temat technik konwersji fotografii kolorowej do czarno-białej i ogólnymi uwagami dotyczącymi każdej z nich. Chociaż będę posługiwał się w przykładach programem Adobe Photoshop większość z prezentowanych metod jest dostępna również w innych programach graficznych. Celowo nie podaję "aptekarskich" wartości ustawień czy gotowych "recept na sukces" gdyż każde zdjęcie wymaga indywidualnego podejścia.

Cel – pal

Odradzam popadanie w skrajność i konwersję wszystkich zdjęć kolorowych do czarno-białych bo "tak jest artystycznie" czy "dojrzale". Niestety, co jakiś czas spotykam się z taką opinią, co gorsza nieraz bezmyślnie powielaną przez osoby z naszego środowiska. Pamiętajcie zatem – tak, fotografia czarno-biała jest słusznym środkiem wyrazu pod warunkiem, że świadomie, już naciskając spust migawki dążymy do osiągnięcia założonego celu, a nie ratujemy w ten sposób zdjęcie ze złym balansem bieli czy zbyt zaszumione.

Przydaje się przy tym wiedza na temat tego jak nasz mózg analizuje zdjęcia – jednakże to temat bardzo obszerny i na osobny artykuł. W dużym uproszczeniu – brak koloru powoduje, że mózg odbiorcy podświadomie silniej odbiera fakturę, kształt, grę światłocieni, a nawet walory kompozycyjne.

Szaroburo

Aby móc śledzić i porównywać zmiany przez cały czas będę korzystał z tego samego zdjęcia, którego kolorowa wersja wygląda tak:

Jeszcze w kolorze

Przejdźmy zatem do czynów i spróbujmy dokonać najprostszej dostępnej konwersji zdjęcia kolorowego na skalę szarości. W Photoshopie służy do tego polecenie Skala szarości (Grayscale) z menu Obraz/Tryb(Image/Mode).

Efekt konwersji poleceniem Skala szarości

Jak widać efekt jest szybki, automatyczny (zero pytań), i… fatalny. Zdjęcie jest płaskie, pozbawione kontrastu, jednym słowem tak samo nudne jak gdybyśmy korzystali z opcji fotografii czarno-białej w aparacie (większość cyfrowych kompaktów i lustrzanek pozwala od razu zapisywać zdjęcia skonwertowane do czerni i bieli). Analogiczny efekt uzyskamy korzystając z polecenia Usuń kolory (Desaturate) w menu Obrazek/Dopasowania (Image/Adjustments). Efekt będzie równie szybki i równie kiepski. Zdjęcie zazwyczaj będzie lekko jaśniejsze oraz utracone zostaną detale w najjaśniejszych i najciemniejszych partiach obrazu.

Efekt konwersji poleceniem Usuń kolory

Skoro efekt jest tak niezadowalający to czemu piszę o tych metodach? Na wszelki wypadek by przestrzec przed wybieraniem drogi na skróty.

Kanał jasności

Ponieważ wspomniana wcześniej metoda dawała bardzo niezadowalający wynik czas na rozwiązanie równie proste, polegające na wykorzystaniu kanału jasności obrazu w przestrzeni Lab. Aby z niego skorzystać należy, jak już zostało wspomniane, dokonać przejścia z przestrzeni RGB do przestrzeni Lab poprzez wybór polecenia Lab (Lab Color) z menu Obraz/Tryb (Image/Mode).

Krok drugi to wybór kanału jasności. Sięgamy zatem do polecenia Kanały (Channels) z menu Okno (Window) i w palecie Kanały (Channels), która nam się ukaże wybieramy kanał Jasność (Lightness).Uzyskane w ten sposób zdjęcie, choć wciąż dalekie od ideału, zazwyczaj zbyt jasne, jest jednak znacznie lepsze niż uzyskane wcześniej i stanowi dobry materiał do ewentualnej dalszej obróbki.

Oczywiście by móc dalej pracować nad zdjęciem powinniśmy dokonać jego przekształcenia w skalę szarości znanym już poleceniem Skala szarości (Greyscale) z menu Obraz/Tryb (Image/Mode). Przekształceniu ulegnie tylko zaznaczony kanał, natomiast kanały a i b (w których zapisane są informacje o kolorze) zostaną skasowane.

Jeżeli zdjęcie wymaga korekcji jasności, można – idąc na skróty – skorzystać z polecenia Jasność (Brightness) lub powielić warstwę i zmienić tryb mieszania warstw na Mnożenie (Multiply), jeśli zdjęcie było zbyt jasne lub Mnożenie odwrotności (Screen), gdy było zbyt ciemne. Finalnej korekty jasności dokonamy korygując parametr Krycie (Opacity) powielonej warstwy.

Opisana technika jak widać do trudnych nie należy, a jednocześnie daje znacznie ciekawszy efekt i pozwala zachować większą kontrolę nad procesem konwersji.

Symulowanie filtrów

W klasycznej, zwanej również analogową, fotografii czarno-białej popularne było używanie kolorowych filtrów mocowanych czy to na obiektywie aparatu czy też mocowanych do powiększalnika na etapie pracy w ciemni. Po analogiczne narzędzie możemy sięgnąć również współcześnie wybierając pozycję Mieszanie Kolorów (Channel Mixer) z menu Obrazek/Dopasowania (Image/Adjustment).

W oknie dialogowym należy zaznaczyć pole wyboru Monochromatycznie (Monochrome). Obowiązują te same zasady, co przy fotografii analogowej, czyli np. zwiększenie wartości kanału zielonego symuluje użycie filtru zielonego zwiększającego rozpiętość tonalną roślinności, a zwiększenie czerwieni da większy kontrast między błękitnym niebem, a białymi obłokami.

Nowszą wersją tego narzędzia jest wprowadzone od wersji Photoshop CS3 polecenie Czarno-Biały (Black&White) z menu Obraz/Dopasowania (Image/Adjustments), które umożliwia korekcję dodatkowych zakresów barw, zapisywanie niestandardowych ustawień, czy możliwość zabarwienia fotografii wybranym kolorem, która umożliwia tworzenie obrazów przypominających tradycyjne bichromie.

Odwzorowanie na gradient

Chociaż opisane powyżej metody pozwalają na zaawansowaną kontrolę nad konwersją obrazu kolorowego do czarno-białego, gwarantując uzyskanie dobrego wyniku, opiszę jeszcze jedną bardzo prostą i ciekawą metodę, z którą się zetknąłem, a mianowicie odwzorowanie koloru na gradient. Otóż należy kliknąć przycisk Utwórz nową warstwę wypełnienia lub korekcyjną (Create New Fill Or Adjustment Layer) i z listy wybrać Odwzoruj na gradient (Gradient Map) wybierając gradient czarno-biały. I to wszystko.

 Ten prosty wariant konwersji daje naprawdę ciekawe efekty, znacznie lepsze niż konwersja na skalę szarości czy desaturacja. Ponadto klikając miniaturę warstwy korekcyjnej w panelu warstw możemy otworzyć okno dialogowe z ustawieniami tej warstwy i dokonać pożądanych modyfikacji.

Konwersja z wykorzystaniem odwzorowania na gradient

Ostatnie szlify

Oczywiście sama konwersja fotografii kolorowej do czarno-białej nie kończy pracy nad zdjęciem. Tak jak przy obróbce fotografii kolorowej możemy wprowadzić dodatkowe modyfikacje jak dodanie szumu symulującego ziarno błony filmowej, winietę, a nawet pokusić się o wprowadzenie kolorowego akcentu, który podkreśli czerń i biel zdjęcia.

Efekt końcowy

Tekst i zdjęcia: Krzysztof Kania, ckfoto.pl

Treści dostarcza SwiatObrazu.pl