Istota instytucji prawnej dopłat w sp. z o.o.

Istota instytucji prawnej dopłat w sp. z o.o.

[03.09.2012] Celem dopłat jest uzyskanie przez spółkę od wspólników dodatkowych środków finansowych do prowadzenia działalności, najczęściej na poczet planowanych inwestycji lub na pokrycie straty bilansowej.

Podstawa prawna

Zgodnie z art. 177§1 i §2 ksh umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo określonej wysokości w stosunku do udziału, przy czym dopłaty powinny być nakładane i uiszczane równomiernie w stosunku do ich udziałów.  

Istota instytucji prawnej dopłat w sp. z o.o.

Celem dopłat jest uzyskanie przez spółkę od wspólników dodatkowych środków finansowych do prowadzenia działalności, najczęściej na poczet planowanych inwestycji lub na pokrycie straty bilansowej. Od razu nasuwa się więc tutaj analogia do umowy pożyczki pomiędzy spółką a jej wspólnikami. W istocie, w szerokim, ekonomicznym sensie dopłaty stanowią pewien rodzaj uzyskania przez spółkę "pożyczki" od jej wspólników, ale "pożyczki" o wielu cechach odmiennych od pożyczki oraz ściśle związanej z rozwiązaniami typowymi dla prawa spółek.

Najbardziej charakterystyczna odmiennością jest to, że dopłaty w przeciwieństwie do pożyczki wcale nie muszą (choć mogą) być zwracane wspólnikom. Natomiast jeśli chodzi o wspomniane powiązanie z rozwiązaniami typowymi dla prawa spółek to warto tu wspomnieć o tym, że dla danego wspólnika dopłata może być niekiedy nieco przymusową "pożyczką", w najmniej oczekiwanym przez tego wspólnika czasie, jeśli tak akurat postanowi zgromadzenie wspólników (co od zasady bezwzględną większością głosów).

Zastrzeżenie dopłat w umowie spółki

Jak już wspomniano na wstępie, obowiązek wniesienia dopłat (dopuszczalny wyłącznie w formie pieniężnej) musi być zastrzeżony w umowie spółki. Brak odpowiedniego postanowienia w umowie spółki (np. powzięcie samej uchwały wspólników) nie będzie rodził obowiązku dopłat w rozumieniu omawianych przepisów (zwłaszcza po stronie spółki nie powstanie roszczenie o zapłatę przeciwko wspólnikowi), aczkolwiek nie oznacza to, że w relacjach pomiędzy wspólnikami taka uchwała wywoła określone skutki, które już jednak należy oceniać nie przez pryzmat przepisów spółkowych, a z perspektywy zasad kodeksu cywilnego.

Zastrzeżenie obowiązku dopłat w umowie spółki wymaga sprecyzowania granic liczbowych wysokości tychże dopłat. Może to nastąpić nie tylko przez wskazanie konkretnej, maksymalnej kwoty dopłat, ale też np. jako wielokrotność wartości udziału. Jako błędną ocenić należy praktykę określania dopłat w ten sposób, że w każdym roku spółka może żądać od wspólników dopłat o określonej wysokości. Przy spółkach zawiązanych na czas nieokreślony (prawie wszystkie spółki) – wbrew wymogowi określenia w umowie maksymalnej granicy dopłat – de facto nie jest możliwe sprecyzowanie owej maksymalnej granicy (wszak będzie ona inna, jeśli spółka faktycznie będzie funkcjonować dwa lata, zupełnie inna, jeśli funkcjonować będzie 50 lat).

Przy spółce zawiązanej na określony czas tego typu zastrzeżeń oczywiście nie będzie. Jeśli o rocznych ograniczeniach już mowa, to wspomnieć też można, że niezależnie od określanie ogólnej maksymalnej granicy dopłat nie ma żadnych przeszkód, aby dodatkowo w umowie spółki zastrzec, że w poszczególnych latach dopłata nie może przekroczyć jakiś określonych granic. Przy czym pamiętać należy, że zachować trzeba wymóg proporcjonalności obciążenia wspólników dopłatami w stosunku do wielkości udziałów. 

Powstanie obowiązku dopłat

Umowa spółki przewiduje jedynie możliwość oraz maksymalne granice dopłat. Skonkretyzowanie ogólnej, przewidzianej w umowie spółki możliwości nałożenia dopłat  poprzez doprecyzowanie momentu i wysokości dopłaty (w maksymalnych granicach określonych w umowie) następuje mocą uchwały wspólników. Co do zasady wystarczająca jest to bezwzględna większość głosów (aczkolwiek w umowie spółki można zastrzec wyższą większość).

Oznacza to w praktyce, że dany wspólnik, który głosował przeciwko uchwale i nie ma w danym momencie środków na wniesienie dopłat i tak zobowiązany będzie do ich uiszczenia. Jeśli nie zapłaci spółka będzie mogła pozwać takiego wspólnika o zapłatę. Jak wyraźnie przewiduje art. 178§2 ksh oprócz zapłaty ustalonej kwoty dopłaty, spółka będzie mogła domagać się zapłaty odsetek ustawowych i naprawnienia ewentualnej szkody wynikłej ze zwłoki w zapłacie.

Zwrot dopłat     

Dopłaty mogą pozostać w spółce i nie podlegać zwrotowi. Jednak, z relatywnie drobnymi ograniczeniami, mogą zostać zwrócone, jeśli tak postanowi zgromadzenie wspólników (art. 228 pkt 5 ksh), co do zasady bezwzględną większością głosów. Jeśli chodzi o ograniczenia w zwrocie dopłat to zgodnie z art. 179§1-§3 ksh:

– dopłaty mogą być zwracane wspólnikom, jeśli nie są wymagane na pokrycie straty
– zwrot może nastąpić po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia o planowanym zwrocie dopłat w piśmie właściwym dla ogłoszeń spółki
– zwrot powinien być dokonany równomiernie wszystkim wspólnikom.

Warto skomentować wyżej wymieniony obowiązek dokonania ogłoszenia o zamierzonym zwrocie dopłat w piśmie przeznaczonym dla ogłoszeń spółki. W doktrynie istnieją rozbieżności, co do tego czy, jeśli umowa spółki nie przewiduje pisma właściwego dla ogłoszeń spółki to obowiązku ogłoszenia nie ma w ogóle czy też ogłoszenie powinno nastąpić w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. W tym zakresie można przytoczyć dwa cytaty z literatury przedmiotu wyrażające sprzeczne zapatrywania w omawianej kwestii:

"Nie jest zatem wymagane zamieszczenie takiego ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, jeżeli zaś umowa spółki nie przewiduje dokonywania ogłoszeń w innym piśmie niż Monitor, omawiany obowiązek nie ma miejsca".
(Kodeks spółek handlowych – komentarz J. Bieniak i inni, CH Beck, Warszawa 2012)

"W myśl art. 5 KSH, ogłoszenia wymagane przez prawo a pochodzące od spółki publikowane są w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Umowa spółki może przewidywać poza tym inny sposób dokonywania ogłoszeń. Tym innym sposobem jest wskazanie pisma przeznaczonego do ogłoszeń spółki. (…)
W literaturze przedmiotu na gruncie zbliżonej regulacji Kodeksu handlowego wyrażono pogląd, że ogłoszenie musi ukazać się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, a jeżeli spółka wskazała w umowie na pismo przewidziane do ogłoszeń, to także w tym piśmie (zob. J. Namitkiewicz, Komentarz, t. III, Warszawa 1937, s. 83, uw. 4 do art. 179 KH; tak też na gruncie KSH A. Kidyba, Spółka z o.o., wyd. 2, s. 289-290)".
(Kodeks spółek handlowych – komentarz pod red. prof. J. Strzępki, CH Beck, Warszawa 2009)

Jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej po zwrocie dopłat "zwróconych dopłat nie uwzględnia się przy żądaniu nowych dopłat". Oznacza to, że dokonane i zwrócone dopłaty traktuje się tak, jakby nigdy nie zostały uiszczone, a w konsekwencji w tym zakresie na nowo aktualizuje się potencjalna możliwość żądania nowych dopłat przez spółkę. W umowie spółki można zastrzec, że obowiązek ten w granicach uiszczanych i zwróconych dopłat gaśnie na przyszłość.

adwokat Krzysztof Szocik, Partner Kancelarii Nowosielski, Gotkowicz i Partnerzy – Adwokaci i Radcy Prawni z Gdańska.

Treści dostarcza: Kancelaria Nowosielski Gotkowicz i Partnerzy – Adwokaci i Radcy Prawni

Oceń ten artykuł: