Nieruchomość zamieszkała czy niezamieszkała?
[15.11.2012] Problemów interpretacyjnych z ustawą o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ciąg dalszy.
Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej jako u.c.p.g) określając zasady funkcjonowania nowego gminnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi dokonała bardzo istotnego rozróżnienia. W myśl art. 6c u.c.p.g. na potrzeby funkcjonowania tworzonego przez ustawę systemu wprowadzono podział nieruchomości na dwie zasadnicze kategorie:
- nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy oraz
- nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne.
Wprowadzenie tego podziału ma podstawowe znaczenie w kontekście aktualizacji obowiązku gminy do odbierania odpadów z danej nieruchomości oraz w dalszej kolejności – w zakresie zasad ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi przez właścicieli tych nieruchomości i jej wysokości.
Ustawa nowelizująca u.c.p.g. nakłada na gminy obowiązek zorganizowania odbierania odpadów komunalnych jedynie w odniesieniu do właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy. W odniesieniu do drugiej kategorii nieruchomości (nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a na których powstają odpady komunalne) zorganizowanie przez gminę odbierania odpadów komunalnych ma charakter jedynie fakultatywny – organ stanowiący danej gminy może w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego postanowić o objęciu systemem odbierania odpadów tych kategorii nieruchomości.
Co istotne – w zależności od rodzaju nieruchomości, u.c.p.g. różnicuje także terminy powstania obowiązku ponoszenia przez ich właścicieli opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz sposób ustalania wysokości tej opłaty. W przypadku pierwszej kategorii nieruchomości (zamieszkanej przez mieszkańców) obowiązek ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi powstaje za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości zamieszkuje mieszkaniec.
Z kolei, w przypadku nieruchomości niezamieszkałych – obowiązek poniesienia opłaty aktualizuje się za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości powstały odpady komunalne. Wreszcie, w przypadku nieruchomości zamieszkałych przez mieszkańców opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi (w zależności od wyboru danej gminy) iloczyn liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość albo ilości zużytej wody z danej nieruchomości albo powierzchni lokalu mieszkalnego oraz stawki opłaty ustalonej przez radę gminy, stosowanie do art. 6k ust. 1 u.c.p.g. Z kolei, opłata za gospodarowanie odpadami w odniesieniu do nieruchomości niezamieszkałych stanowić ma iloczyn liczby pojemników z odpadami komunalnymi powstałymi na danej nieruchomości oraz stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi ustalonej przez radę gminy w postaci stawki opłaty za pojemnik o określonej pojemności.
Jak wynika z powyższego, prawidłowa kategoryzacja nieruchomości znajdujących się na terenie danej gminy ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Ze względu na fakt braku definicji legalnych pojęć "nieruchomość zamieszkała przez mieszkańców" oraz "nieruchomość niezamieszkała przez mieszkańców" ustalenie czy w konkretnym przypadku chodzi o pierwszą czy drugą kategorię, może w praktyce nastręczać wiele trudności. Jakie kryteria należy zatem zastosować, by we właściwy sposób zróżnicować oba pojęcia? Czy kryterium zameldowania mogłoby okazać się w tym względzie pomocne?
Jako kluczowe w tym względzie należy uznać wyjaśnienie pojęcie "zamieszkiwania przez mieszkańców". Mieszkańcem – zgodnie z definicją Słownika języka polskiego PWN – jest osoba stale zamieszkująca w danym miejscu. Z kolei, miejscem zamieszkania, stosownie do treści art. 25 Kodeksu cywilnego jest miejscowość, w której osoba fizyczna przebywa z zamiarem stałego pobytu. Zarówno jedna jak i druga definicja odnosi się zatem do kryterium "stałości przebywania".
By zatem mówić o "zamieszkiwaniu" danej nieruchomości przez mieszkańca, nieruchomość ta musi faktycznie stanowić dla danej osoby miejsce jej pobytu (w sposób dostrzegalny na zewnątrz dla innych osób) i być wykorzystywana w celu zaspokojenia jej potrzeb mieszkaniowych. Należy uznać, że takie rozumienie definiowanego pojęcia wyklucza możliwość uznania za nieruchomości zamieszkałe przez mieszkańców te spośród nieruchomości (w tym lokali), w których przebywanie ma charakter jedynie przemijający, epizodyczny i w konsekwencji głównym celem przebywania w nich nie jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych a np. rekreacja (jak w przypadku obiektów budowlanych zlokalizowanych na działkach rekreacyjnych).
Kryterium "stałości" zamieszkiwania nie powinno jednak w praktyce stanowić przeszkody dla uznania danej nieruchomości za zamieszkałą przez mieszkańców, gdy "zamieszkiwanie" w takiej nieruchomości (a więc i realizacja potrzeb mieszkaniowych) będzie miało charakter jedynie tymczasowy. Za taką interpretacją przemawiać zdaje się m.in. to, że każdorazowa zmiana danych stanowiących podstawę do ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi (a więc przede wszystkim zmiana liczby mieszkańców danej nieruchomości) obliguje właściciela danej nieruchomości do złożenia nowej deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w terminie 14 dni od zaistnienia zmiany, a opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w zmienionej wysokości uiszcza się za miesiąc, w którym nastąpiła zmiana (zob. art. 6m ust. 2 u.c.p.g.).
W dalszej kolejności wskazać należy, że dla ustalenia zakresu pojęcia "nieruchomości zamieszkałej przez mieszkańca" nie można arbitralnie stosować kryterium zameldowania na pobyt stały. Jak bowiem potwierdzono w orzecznictwie sądów administracyjnych, miejsce zameldowania, będące kategorią prawa administracyjnego nie przesądza o miejscu zamieszkania (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 18 kwietnia 2011 roku sygn. akt: I SA/Łd 330/11). Tym samym, ewentualne przesądzenie o fakcie zamieszkiwania danej nieruchomości przez mieszkańców (w tym przez określoną ich liczbę) jedynie na podstawie danych meldunkowych byłoby nieuprawnione. Dla uznania danej kategorii nieruchomości za zamieszkałą przez mieszkańców, kryterium zameldowania powinno być zatem stosowane jedynie pomocniczo.
Warto również wskazać, iż za nieruchomość zamieszkałą przez mieszkańców nie powinna być w żadnej mierze uznana nieruchomość niezabudowana. Nie jest bowiem możliwa realizacja potrzeb mieszkaniowych na nieruchomości, na której nie wzniesiono żadnego obiektu budowlanego mogącego spełniać funkcje mieszkaniowe i w konsekwencji mogącego być wykorzystywanym w ten sposób. Jako nieruchomości zamieszkanej przez mieszkańców nie powinna być również uznawana nieruchomość zabudowana obiektem budowlanym o innym przeznaczeniu niż mieszkalne.
Rekapitulując, próba doprecyzowania wskazanych pojęć w każdym przypadku winna mieć przede wszystkim na względzie to, że wyodrębnienie poszczególnych kategorii nieruchomości na gruncie ustawy u.c.p.g. i zaliczenie danej nieruchomości do jednej z tych kategorii różnicuje sytuację prawną ich właścicieli. Tym samym, ewentualne kryteria pozwalające przyporządkować daną nieruchomość do pierwszej lub drugiej kategorii w żadnej mierze nie powinny mieć charakteru arbitralnego. Można jednak przyjąć, że uznanie danej nieruchomości za zamieszkałą przez mieszkańców na gruncie ustawy u.c.p.g. zawsze powinno odpowiadać charakterowi przebywania danych osób na nieruchomości.
Krzysztof Rubas
aplikant radcowski Kancelarii prawnej MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY
Treści dostarcza: Kancelaria prawna MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY
