Zatrudnienie w niepełnym wymiarze, a dodatek za godziny nadliczbowe
[27.06.2013] Kiedy pracodawca będzie zobowiązany wypłacić dodatek za godziny nadliczbowe pracownikowi zatrudnionemu w niepełnym wymiarze lub pracującemu w systemie zadaniowym?
Coraz częściej pracownicy zatrudniani są na część etatu lub w zadaniowym systemie czasu pracy. Ważne zatem, aby pracodawca wiedział, kiedy będzie zobowiązany do wypłaty pracownikowi dodatku z tytułu pracy w nadgodzinach.
Omawiając przypadek pracownika zatrudnionego na część etatu punkt wyjścia stanowi art. 151 § 5 Kodeksu pracy. Zgodnie z nim, to strony ustalają w umowie o pracę dopuszczalną liczbę godzin ponad określony w umowie wymiar czasu pracy, których przekroczenie uprawnia pracownika do dodatku.
Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2012 r. (sygn. akt III PK 77/11) wskazany przepis "nie stanowi samoistnej podstawy prawa pracownika do dodatku. Świadczenie to przysługuje bowiem pod warunkiem porozumienia się stron co do dopuszczalnej liczby godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy, przy czym obowiązkiem dokonania stosownego umownego ustalenia w tym zakresie ustawodawca obciążył, co oczywiste ze względu na jego konsensualny charakter, obie strony. Wynika stąd, że w braku porozumienia stron w tym zakresie, dodatek pracownikowi nie przysługuje." Podstawowe pytanie sprowadza się zatem do sytuacji, w której taka klauzula ostatecznie się w umowie nie znalazła.
Czy wynika zatem, że brak stosownego zapisu zwalnia pracodawcę z obowiązku wypłaty dodatku? Na tak postawione pytanie należy odpowiedzieć negatywnie. Wyrażenie "nie przysługuje", interpretowane zgodnie z wykładnią językową i w kontekście istniejącego orzecznictwa, oznacza, że dodatek należał się będzie pracownikowi dopiero po przekroczeniu 8 godzin pracy w ciągu doby (lub przedłużonego dobowego wymiaru przy zatrudnieniu w systemie równoważnym) i 40 godzin pracy w tygodniu. Należy jednak mieć na uwadze, że niezawarcie w umowie o pracę przedmiotowego zapisu, może zostać uznane za wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
Z koniecznością wypłaty dodatku możemy mieć również do czynienia z pracownikiem zatrudnionym w zadaniowym systemie czasu pracy. Jak bowiem wyraźnie zaznaczył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 sierpnia 1999 r. (sygn. akt I PKN 181/99), "nazwanie czasu pracy «zadaniowym» nie wyłącza stosowania przepisów o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych". Istotnym elementem w tym systemie jest ustalenie czasu niezbędnego do wykonania powierzonych zadań. Zgodnie z art. 140 K. p. pracodawca czyni to po porozumieniu z pracownikiem równocześnie uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art. 129 K. p.
Porozumienie to nie przybiera jednak charakteru uzgodnienia lecz konsultacji. Innymi słowy, pracownik może wyrazić swoją opinię, jednak to czy zostanie ona uwzględniona zależy od pracodawcy. Co więcej, nawet w przypadku, gdy do takich konsultacji nie dojdzie, nie oznacza to, że zadaniowy system czasu pracy został ustanowiony nieskutecznie. Zgodnie bowiem ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym m.in. w wyroku z dnia 5 lutego 2008 r. (sygn. akt. II PK 148/07), "niewypełnienie wymogu wysłuchania stanowiska pracownika bądź ustalenie czasu niezbędnego do wykonania powierzonych pracownikowi zadań wbrew jego opinii nie oznacza nieskuteczności ustanowienia zadaniowego systemu czasu pracy, lecz w razie sporu między stronami powoduje konieczność wykazania przez pracodawcę, że powierzał pracownikowi zadania możliwe do wykonania w wymiarze czasu pracy wynikającym z norm określonych w art. 129 KP. Wyznaczenie pracownikowi zadań, których wykonanie nie jest możliwe w normalnym czasie pracy, jest równoznaczne ze świadczeniem pracy w czasie przekraczającym normy czasu pracy i nie wyłącza roszczenia o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych." Innymi słowy, pracodawca będzie zobowiązany do wypłacenia dodatku, kiedy wyznaczony przez niego zakres zadań nie był możliwy do wykonania przez pracownika w wymiarze czasu pracy wynikającym z norm określonych w art. 129 K. p.
Treści dostarcza: Kancelaria Prawa Pracy – Sylwia Puzynowska
