Szykują się spore zmiany w urlopach wychowawczych
[27.09.2012] Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przygotowało projekt nowelizacji Kodeksu pracy w zakresie udzielania i korzystania z urlopów wychowawczych. Zmiany obejmą między innymi okres urlopu oraz warunki jego wykorzystywania.
Zmiany podyktowane są wejściem w życie dyrektywy Rady 2010/18/UE z dnia 8 marca 2010 r. w sprawie wdrożenia zmienionego porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez BUSINESSEUROPE, UEAPME, CEEP i ETUC oraz uchylającej dyrektywę 96/34/WE (Dz. Urz. UE L 68 z 18 marca 2010 roku, s. 13), a także koniecznością zapewnienia zgodności polskich regulacji z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 22 kwietnia 2010 roku w sprawie C-468/08 Zentralbetriebstrat der LandeskrankenhauserTirols.
Projekt nowelizacji Kodeksu pracy (dalej jako: "KP") zakłada wydłużenie okresu urlopu wychowawczego z 36 miesięcy do 37 miesięcy. W ramach tego okresu, twórca projektu proponuje wydzielić tzw. nieprzenoszalne części urlopu wychowawczego, tzn. części, z których będzie mogło skorzystać tylko jedno z rodziców (opiekunów) dziecka, bez możliwości przeniesienia uprawnienia do skorzystania z niej na drugie z rodziców (opiekunów). Nieprzenoszalna część urlopu obejmować będzie 1 miesiąc dla każdego z rodziców (opiekunów) dziecka, uprawnionego do urlopu wychowawczego. Nieskorzystanie przez oboje z rodziców z nieprzenoszalnych części urlopu oznaczać będzie w praktyce, że wymiar urlopu wychowawczego wyniesie maksymalnie 35 miesięcy. Z kolei, jeśli jedno z rodziców (opiekunów dziecka) nie skorzysta z przysługującej mu nieprzenoszalnej części urlopu, wymiar urlopu wychowawczego, jaki będzie mógł zostać wykorzystany na dane dziecko, nie będzie mógł przekroczyć 36 miesięcy.
Zasady dotyczące nieprzenoszalnej części urlopu w założeniu mają dotyczyć również korzystania z urlopu wychowawczego udzielanego w wymiarze do 37 miesięcy w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym.
Obecnie obowiązujące przepisy KP pozwalają na wykorzystywanie urlopu wychowawczego maksymalnie w 4 częściach. Projekt nowelizacji wprowadza w tym zakresie zmianę, przewidując możliwość wykorzystania urlopu wychowawczego maksymalnie w 5 częściach. Zmiana ta ma umożliwić pracownikom m.in. wykorzystanie nieprzenoszalnej części urlopu wychowawczego jako samodzielnej części takiego urlopu. Jednocześnie, projekt zmian przewiduje, że w przypadku chęci skorzystania przez rodzica (opiekuna dziecka) z nieprzenoszalnej części urlopu wychowawczego – wymiar urlopu o jaki pracownik może zawnioskować nie może być krótszy niż jeden miesiąc. Tym samym, niedopuszczalne będzie jakiekolwiek dzielenie nieprzenoszalnej części urlopu. Chcąc skorzystać z nieprzenoszalnej części urlopu, pracownik będzie musiał zaznaczyć to we wniosku o udzielenie urlopu.
Projekt zakłada również wydłużenie okresu jednoczesnego korzystania z urlopu wychowawczego przez oboje rodziców (opiekunów) dziecka – z 3 do 4 miesięcy. Z uzasadnienia projektu nowelizacji wynika, że rodzice (opiekunowie) dziecka będą mogli równocześnie korzystać z urlopu wychowawczego również w jego nieprzenoszalnej części.
Modyfikacji ulec mają również postanowienia KP dotyczące wpływu korzystania z urlopu wychowawczego na uprawnienia pracownika w zakresie urlopu wypoczynkowego. Obecne regulacje pozwalają pracodawcy na proporcjonalne obniżenie wymiaru urlopu wypoczynkowego w sytuacji, gdy po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu wypoczynkowego w danym roku kalendarzowym, korzysta on z urlopu wychowawczego, a następnie w tym samym roku powraca do pracy. Projekt noweli do KP zakłada rezygnację z przepisu stanowiącego podstawę do wskazanego powyżej obniżenia.
Wreszcie, projekt zmian zakłada także przyjęcie zasady, w myśl której bieg przedawnienia roszczenia o urlop wypoczynkowy nie rozpoczyna się, a wszczęty ulega zawieszeniu na czas korzystania z urlopu wychowawczego. Obowiązująca regulacja prawna ustalała 3-letni okres przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy (w tym roszczeń o urlop wypoczynkowy). Tym samym, możliwa była w praktyce sytuacja, w której uprawnienie pracownika do urlopu wypoczynkowego, nabytego przed skorzystaniem z urlopu wychowawczego, uległo w trakcie korzystania z urlopu wychowawczego przedawnieniu. Projektowana zmiana – ma w ocenie twórców projektu, umożliwić każdemu pracownikowi skorzystanie z urlopu wypoczynkowego – po powrocie z urlopu wychowawczego. Na konieczność takiego ukształtowania regulacji prawnych wskazał Trybunał Sprawiedliwości UE w orzeczeniu z dnia 22 kwietnia 2010 roku w sprawie C-468/08 Zentralbetriebstrat der LandeskrankenhauserTirols.
Nowe regulacje w Kodeksie pracy mają również znaleźć swoje odzwierciedlenie w nowym rozporządzeniu w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego.
Zgodnie z projektem, zarówno nowelizacja KP, jak i nowy akt wykonawczy wejdą w życie 1 stycznia 2013 roku. Nowe zasady udzielania i wykorzystywania urlopów wychowawczych miałyby zacząć obowiązywać jedynie w odniesieniu do tych pracowników, którzy złożą wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego na dane dziecko po wejściu w życie nowelizacji KP. Pracownicy, którzy w dniu wejścia w życie nowych przepisów korzystają z urlopu wychowawczego albo wykorzystali już część urlopu wychowawczego przysługującego na dane dziecko, lub też złożyli wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego przed 1 stycznia 2013 roku, zgodnie z projektem będą korzystać z urlopu wychowawczego na dotychczasowych zasadach.
Etap legislacyjny: konsultacje społeczne*
Autor: Ewa Ochocińska, prawnik w Kancelarii prawnej MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY.
* Projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy wraz z uzasadnieniem dostępne na https://www.legislacja.gov.pl, (projekt z dnia 5 lipca 2012 roku).
Treści dostarcza: Kancelaria prawna MAJCHRZAK BRANDT I WSPÓLNICY
