Macierzyństwo chroni odwołaną prezes zarządu przed wypowiedzeniem
[28.12.2012] Pracownica w okresie ochronnym, zatrudniona na stanowisku prezesa zarządu w spółce z o.o. na podstawie umowy na czas nieokreślony, została odwołana z pełnionej funkcji uchwałą rady nadzorczej.
Powodem odwołania były nieprawidłowości wykryte w trakcie rutynowej kontroli wewnętrznej. Czy spółka może z tej przyczyny wypowiedzieć pracownicy umowę o pracę?
Przy analizie omawianej sytuacji należy zwrócić uwagę, że zatrudnienie na stanowisku prezesa zarządu na podstawie umowy o pracę, przy jednoczesnym powołaniu uchwałą rady nadzorczej powoduje powstanie specyficznej sytuacji prawnej: istnienie dwóch odrębnych, ale jednocześnie nierozerwalnie ze sobą związanych stosunków prawnych. Pierwszym jest stosunek organizacyjny podlegający reżimowi Kodeksu Spółek Handlowych, natomiast drugim jest stosunek pracy. W konsekwencji, rozwiązanie stosunku organizacyjnego utrudnia faktyczne wykonywanie czynności wynikających ze stosunku pracy.
Orzecznictwo dopuszcza w takiej sytuacji uznanie odwołania z zarządu za przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę (m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 grudnia 2002 r., sygn. akt. I PK 296/02), jednak powyższe nie będzie miało zastosowania do pracownicy w ciąży, która podlega szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy. Zgodnie z art. 177 § 1 KP, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać z pracownicą umowy w trakcie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego, chyba, że zachodzą przesłanki uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy (art. 52 KP). Co zatem w przypadku, gdy nie zachodzą przesłanki umożliwiające rozwiązanie umowy we wskazanym trybie, a prezes zarządu zostaje odwołana?
W świetle orzecznictwa spółka, która wybiera umowę o pracę jako podstawę zatrudnienia musi liczyć się z wszelkimi ograniczeniami z niej wynikającymi. W wyroku z dnia 2 grudnia 2010 r. (sygn. akt. II PK 131/10) Sąd Najwyższy stwierdził: "Jeżeli (…) spółka i członek zarządu wybierają umowę o pracę jako podstawę zatrudnienia, to czynią to ze wszystkimi wiążącymi się z tym konsekwencjami, także konsekwencją w postaci ograniczenia możliwości swobodnego rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę."
Czy spółka może podjąć jakieś kroki, aby zapobiec powstaniu omawianej sytuacji? Od strony prawnej nie ma przeszkód, aby spółka zadecydowała o zatrudnianiu członka zarządu na podstawie umowy cywilnoprawnej (np. kontrakt menadżerski) lub o ograniczeniu się do nawiązania stosunku korporacyjnego (np. powołania uchwałą rady nadzworczej). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 lipca 2012 r. (sygn. akt. II PK 308/11) wskazał również na możliwość zawierania umów o pracę na czas pełnienia funkcji członka zarządu (jako umowy na czas wykonania określonej pracy), co ułatwia pracodawcy elastyczne kształtowanie zatrudnienia. Umowa na czas pełnienia funkcji członka zarządu rozwiązuje się z dniem zakończenia pełnienia funkcji w zarządzie, chyba, że uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, wówczas zostaje przedłużona do dnia porodu (art. 177 § 31 KP).
Podsumowując, spółka nie może wypowiedzieć umowy o pracę odwołanej prezes zarządu nawet jeśli jest to sytuacja niekorzystna z punktu widzenia interesów spółki. Pracownica w ciąży, niezależnie od przyczyn odwołania, jest chroniona przez przepisy Kodeksu Pracy. Spółka może jednak w przyszłości rozważyć wykorzystywanie innych podstaw zatrudnienia członków zarządu, bądź też zrezygnować z tej formy, ograniczając rodzaj więzi prawnej, łączącej spółkę z członkiem zarządu, jedynie do więzi korporacyjnej.
Treści dostarcza: Kancelaria Prawa Pracy – Sylwia Puzynowska
