Jak oznaczyć wartość przedmiotu sporu
[30.04.2013] Sposób oznaczania wartości przedmiotu sporu (WPS bądź odpowiednio Wartość przedmiotu Zaskarżenia WPZ) jest regulowany przez Kodeks Postępowania Cywilnego (KPC).
Podstawowa zasada dotycząca WPS znajduje się w art. 19-22 KPC określające podstawową.
Zasadę dotyczącą WPS art. 19 KPC"§ 1. W sprawach o roszczenia pieniężne, zgłoszone choćby w zamian innego przedmiotu, podana kwota pieniężna stanowi wartość przedmiotu sporu. § 2. W innych sprawach majątkowych powód obowiązany jest oznaczyć w pozwie kwotą pieniężną wartość przedmiotu sporu, uwzględniając postanowienia zawarte w artykułach poniższych."oraz uszczegóławiające tą zasadę w stosunku do zasad ogólnych postępowania procesowego art. 20 KPC "Do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego." art. 21 KPC "Jeżeli powód dochodzi pozwem kilku roszczeń, zlicza się ich wartość". Do zasad ogólnych należy zaliczyć także regulację dotyczące spraw o roszczenia powtarzające się art. 22 KPC "W sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok – za cały czas ich trwania."
WPS w sprawach pracowniczych został jednak określany odmiennie, ustawodawca nie tylko stworzył postępowanie odrębne odnoszące się do spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, lecz także określił szczególne zasady ustalania WPS w sprawach o roszczenia pracowników.
Nie można natomiast równoważyć spraw o roszczenia pracownicze ze sprawami z zakresu prawa pracy. Zgodnie z art. 231 KPC sprawy o roszczenia pracowników mają znacznie węższy zakres i dotyczą jedynie w sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy. Ustawodawca dodatkowo zróżnicował sposób ustalania WPS w sprawach o roszczenia pracowników w zależności od rodzaju umowy jaka łączy/ła strony. Odmienna zasada została ustalona dla umów o pracę na czas nieokreślony i na czas określony "W sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu stanowi, przy umowach na czas określony – suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony – za okres jednego roku."
Zasadą w procesie cywilnym jest to, że wnosząc pozew do sądu, powód musi uiścić opłatę sądową zależną od WPS, wysokość opłaty reguluje ustawa z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Co do zasady opłata ta jest stosunkowa i wynosi 5 proc. wartości przedmiotu sporu. Pracownicy wnoszących powództwo zgodnie z art. 35 ustawy są zwolnieni z uiszczania kosztów sądowych, w tym opłaty sądowej od pozwu, jeśli wartość przedmiotu sporu jest niższa niż 50 tys. zł.
WPS zgodnie z art. 231 KPC ustala się wyłącznie w przypadku nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy. Często jednak nie jest jednoznaczne czy roszczenie z jakim występuje pracownik jest roszczeniem przewidzianym w art. 231 KPC.
W sprawach o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach w związku z wadliwym wypowiedzeniem warunków pracy i płacy należy uznać, iż roszczenie dotyczy istnienia stosunku pracy. Taka interpretacja jest spowodowana okolicznością, iż skutkiem wypowiedzenia zmieniającego jest kontynuowanie stosunku pracy na zmienionych warunkach, ewentualne rozwiązanie stosunku pracy jest wyłącznie alternatywnym skutkiem wypowiedzenia zmieniającego. Z tego powodu WPS przy roszczeniach o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach w związku z wadliwym wypowiedzeniem warunków pracy i płacy niezależnie od tego, czy umowa o pracę uległa rozwiązaniu ustala się zgodnie z art. 231 KPC, a WPS stanowi suma wynagrodzenia za pracę sprzed jego zmiany takie stanowisko wynika z post. SN z dnia 8 kwietnia 2002 r., sygn. akt I PZ 18/02
Za sprawę dotyczącą istnienia stosunku pracy nie można natomiast uznać roszczenia o pozbawienie dodatku funkcyjnego, w sytuacji kiedy nie doszło do rozwiązania stosunku pracy w takim wypadku brak jest podstaw do uznania, iż sprawa toczy się w ramach zagadnień dotyczących istnienia stosunku pracy, spór dotyczy wyłącznie roszczeń finansowych, takie stanowisko wynika z post. SN z dnia 12 kwietnia 2001 r., sygn. akt I PZ 7/01. Oznacza to miedzy innymi, iż w przypadku roszczeń o przywrócenie wyłącznie warunków płacy spór toczy się o świadczenie w związku z czym konieczne jest ustalenie WPS na zasadach ogólnych. Ponadto zgodnie z post. SN z dnia z dnia 18 czerwca 2007 r. sygn. akt II PZ 22/07 w przypadku roszczeń dotyczących wyłącznie przywrócenia warunków płacy WPS oblicza się po przez ustalenie różnicy pomiędzy wartością wynagrodzenia rocznego pracownika otrzymywanego po zmianie warunków płacy oraz przed tą zmianą, jest to świadczenie powtarzające się w rozumieniu art. 22 KPC.
Łączy się to z ogólną zasadą zgodnie z którą w sprawach o roszczenia pieniężne WPS to równowartość żądanej kwoty (art. 19 KPC). Do tej kategorii należą sprawy pracownicze o zapłatę zaległego wynagrodzenia, w tym za pracę w nadgodzinach, również o odszkodowanie np. w związku z nieprawidłową treścią świadectwa pracy. Nawet w przypadku roszczeń o odszkodowanie w razie wadliwego wypowiedzenia zmieniającego w przypadku, gdy pracownik żąda wyłącznie odszkodowania WPS ustalany jest zgodnie z zasadami ogólnymi a roszczenie nie można uznać za dotyczące istnienia stosunku pracy gdyż dotyczy wyłączni roszczeń pieniężnych również takie stanowisko wynika z post. SN z dnia 12 kwietnia 2001 r., sygn. akt I PZ 7/01.
Odnośnie rozwiązania stosunku pracy to reguła wskazana w art. 231 KPC znajduje zastosowanie wyłącznie w przypadku gdy pracownik żąda przywrócenia do pracy lub uznania wypowiedzenia za bezskuteczne. W przypadku jednak, gdy pracownik domaga się wyłącznie odszkodowania, to wartość przedmiotu sporu stanowi równowartość żądanej kwoty co wynika z uchwały SN z dnia 6 grudnia 2001 roku sygn. akt III ZP 28/01. Również odszkodowane za bezprawne rozwiązanie umowy o pracę jest roszczeniem o świadczenie w związku z czym WPS ustalany jest na zasadach ogólnych.
W przypadku roszczeń z zakresu prawa pracy często dochodzi do kumulacji roszczeń, w takich wypadkach należy uznać, iż "W razie zbiegu (kumulacji) dwóch roszczeń o różnym charakterze prawnym, roszczenie o świadczenie ma zawsze pierwszeństwo przed roszczeniem o ustalenie." post. SN z dnia 11 maja 2006 roku sygn. akt II PK 344/05 Oznacza to, iż w omawianym przypadku WPS będzie ustalany w drodze zastosowania art. 19 KPC a nie 231 KPC.
W razie roszczenia o przywrócenie do pracy WPS ustala się zgodnie z art. 231 KPC pamiętać jednak należy, iż możliwe jest przekształcenie roszczenia z przywrócenia do pracy na odszkodowanie. W takim wypadku zgodnie z wcześniejszym roszczeniem wydaje się, że WPS powinien być ustalany na zasadach ogólnych, a nie zgodnie z art. 231 KPC. Bardziej istotna jest natomiast sytuacja odwrotna w przypadku rezygnacji z odszkodowania na rzecz żądania przywrócenia do pracy wartość przedmiotu sporu ulegnie zmianie, a dokładniej – podwyższeniu. Jeżeli WPS przekroczy 50.000 zł, konieczne będzie uiszczenie opłaty sądowej od pozwu, chyba że sąd udzieli zwolnienia od kosztów sądowych w części bądź w całości.
W przypadku apelacji WPZ ustala się zawsze na podstawie przyznanej przez sąd kwoty natomiast w przypadku oddalenia roszczenia WPZ ustala się zgodnie z rzeczywistym przedmiotem sporu. W przypadku roszczeń o przywrócenie do pracy lub uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne w razie zasądzenia odszkodowania zamiast przywrócenia do pracy WPZ będzie ustalany w stosunku do zasądzonej kwoty a nie do wcześniej ustalonego WPS zależne jest to jednak od rzeczywistej podstawy zaskarżenia, w przypadku gdy pracownik żądał przywrócenia do pracy a zasądzone zostało odszkodowanie w wyniku czego zaskarża wyrok żądając przywrócenia do pracy WPZ ustala się zgodnie z art. 231 KPC mimo, iż sąd zasądził odszkodowanie. W przypadku ustalania WPZ najistotniejsze rzeczywisty przedmiot sporu.
Autor: Krzysztof Sosnowski, prawnik specjalizujący się w prawie pracy
Stan prawny: 25 marca 2013
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, ustawa z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
Treści dostarcza: www.iuslaboris.pl Sp. z o.o., patron merytoryczny Wojewódka i Wspólnicy Sp.k.
