Nie każda faktura uprawnia do odliczenia podatku naliczonego

[23.08.2016] Prawo do odliczenia jest zasadniczo uzależnione od istnienia związku (bezpośredniego lub pośredniego) pomiędzy dokonanymi zakupami przez podatnika a jego sprzedażą opodatkowaną.

Jak bowiem stanowi art. 86 ust. 1 ustawy o VAT podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Przy czym, w świetle art. 86 ust. 2 ustawy o VAT warunkiem realizacji prawa do odliczenia jest dysponowanie przez podatnika fakturą lub dokumentem celnym.

Są jednak sytuacje, w których mimo posiadania stosownego dokumentu, podatnik nie jest uprawniony do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Przepis art. 88 ust. 3a ustawy o VAT wskazuje wyraźnie przypadki, w których faktura (ew. dokument celny) nie może stanowić podstawy do odliczenia podatku naliczonego. Chodzi tutaj o sytuacje, w których:

• sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący, czyli podmiot fikcyjny, nieuprawniony i niezdolny do dokonania czynności wywołującej skutki na gruncie ustawy o VAT. Warto przy tym nadmienić, iż w orzecznictwie prezentowany jest pogląd, że podmiotu nieistniejącego nie można utożsamiać z podmiotem niezarejestrowanym (por. wyrok TSUE 12.12.2010 w sprawie C-438/09 lub wyrok NSA z 25.02.2009 I FSK 1771/07).

• transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku – w takich bowiem sytuacjach brak jest podatku naliczonego, który mógłby podlegać odliczeniu.

• wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane (tzw. „puste faktury”), podają kwoty niezgodne z rzeczywistością, potwierdzają czynności prawne nieważne w rozumieniu art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego. Oznacza to, że dokument, który nie potwierdza rzeczywistej transakcji albo taki, który stwierdza warunki transakcji w sposób odbiegający od stanu faktycznego, nie może służyć realizacji prawa do odliczenia podatku naliczonego. Z tymże, brak prawa do odliczenia na podstawie takich dokumentów występuje tylko w zakresie istniejącego uchybienia.

• faktury, faktury korygujące wystawione przez nabywcę – w ramach instytucji samofakturowania –  nie zostały zaakceptowane przez sprzedającego.

• wystawiono faktury, w których została wykazana kwota podatku w stosunku do czynności opodatkowanych, dla których nie wykazuje się kwoty podatku na fakturze (np. w przypadku transakcji objętej mechanizmem odwrotnego obciążenia), ale tylko w części dotyczącej tych czynności .

Biorąc więc pod uwagę wskazane wyżej okoliczności, należy stwierdzić, iż fundamentalne prawo do odliczenia przysługujące podatnikom VAT może być zrealizowane tylko na podstawie dokumentu, który jest prawidłowy pod względem formalnym i merytorycznym.

Ewelina Kalita
Konsultant podatkowy

Treści dostarcza: ECDDP sp. z o.o.