Szymon Haniewicz

Niewielka redukcja opodatkowania pracowników indywidualnych

[29.06.2009] Według raportu OECD Taxing Wages w 2008 roku podatki dla pracowników indywidualnych w wielu krajach OECD nieznacznie się obniżyły. Największy spadek odnotowały Polska i Turcja w przypadku osób stanu wolnego zarabiających średnią krajową. Pomimo to sytuacja na rok 2009 pozostaje niejasna, gdyż fiskalne pakiety stymulacyjne często uwzględniają rozwiązania podatkowe.

W 2008 roku obciążenia podatkowe dla osób stanu wolnego zarabiających średnią krajową zmniejszyły się o 3.2 punktu procentowego do 39.7% w Polsce oraz o 3.0 punkty procentowe do 39.7% w Turcji. W przypadku małżeństw z dwójką dzieci, gdzie zarabia tylko jeden z  małżonków i osiąga średnią zarobków, obciążenia podatkowe znacznie się obniżyły nie tylko w Polsce i Turcji, ale również w Szwajcarii – o 1.9 punktu procentowego do 16.7%. W Irlandii natomiast obciążenie to wzrosło o 3.4 punktu procentowego do 5.5%.

Raport Taxing Wages porównuje części zarobków pracowników pobrane przez rząd w krajach OECD w postaci podatków poprzez obliczenie tzw. klina podatkowego, tj. różnicy pomiędzy kosztami pracy ponoszonymi przez pracodawcę, a zarobkami na rękę pracownika po uwzględnieniu wszelkich świadczeń pieniężnych na cele państwowych programów opieki społecznej. Całkowity koszt zatrudnienia jest kluczowym czynnikiem przy podejmowaniu decyzji o zatrudnieniu nowych pracowników w większości firm i tym samym pośrednio wpływa na wskaźnik bezrobocia. 

Na samej górze skali ukazującej klin podatkowy w przypadku bezdzietnych osób stanu wolnego zarabiających średnią krajową w usługach i przemyśle wytwórczym w 2008 roku znalazła się Belgia, gdzie klin ten wynosi 56%, Węgry – 54.1% oraz Niemcy – 52.0%. We wszystkich z w/w trzech krajów przeciętny pracownik zabiera do domu mniej niż połowę całkowitych kosztów jego pracy ponoszonych przez pracodawców. Na dolnym końcu skali ukazującej klin podatkowy znajduje się Meksyk, gdzie wynosi on 15.1%, Korea – 20.3% oraz Nowa Zelandia – 21.2%. Średni klin podatkowy dla krajów OECD wyniósł 37.4%. 

Tabela  1 Porównanie całkowitej wielkości klina podatkowego  (w procentach kosztów pracy)1

1.           Wielkości dla bezdzietnych osób stanu wolnego o dochodzie na poziomie przeciętnego pracownika.

Źródło: Dane przedłożone przez poszczególne kraje.

Dla porównania dla małżeństwa z dwójką dzieci, gdzie tylko jeden z małżonków zarabia, wielkość klina podatkowego waha się w przedziale od 43.9% na Węgrzech, 42.7% w Grecji i 42.1% we Francji do 3.5% w Nowej Zelandii, 5.5% w Irlandii i 10.4% w Islandii. Średnia dla wszystkich krajów OECD wyniosła 27.3%.

Tabela  2 Porównanie całkowitej wielkości klina podatkowego ze względu na rodzaj rodziny (w % kosztów pracy)1

1.           Wielkości dla bezdzietnych osób stanu wolnego o dochodzie na poziomie przeciętnego pracownika oraz dla małżeństw z dwójka dzieci, gdzie tylko jeden z małżonków zarabia na poziomie przeciętnego pracownika.

2.           Kraje uszeregowane według malejącej wielkości klina podatkowego.

3.           Liczby dodatnie wskazują na uprzywilejowanie fiskalne rodzin.

Źródło: Dane przedłożone przez poszczególne kraje; OECD Economic Outlook 84 (Grudzień 2008).

Powyższe wielkości klinów podatkowych są efektem szerokiego zakresu instrumentów jakie ma do dyspozycji rząd: podatek dochodowy, składki na opiekę społeczną pracodawcy, podatki od płac i świadczenia pieniężne. Zmiany w ich poziomach odzwierciedlają różnicę priorytetów rządu i obywateli w poszczególnych państwach w odniesieniu do pożądanego poziomu, kompozycji i metody finansowania wydatków rządu, z uwzględnieniem pomocy społecznej.

Średnia wielkość klina podatkowego dla bezdzietnych osób stanu wolnego w 2008 roku spadła w 15 krajach OECD i w 15 krajach OECD wzrosła. Jednak w większości przypadków zmiana była minimalna. W latach 2007 – 2008 wielkość klina podatkowego nie wzrosła bardziej niż o jeden punkt procentowy w żadnym z krajów członkowskich OECD. Spadła natomiast bardziej niż o jeden punkt procentowy w Turcji, Polsce, Hiszpanii oraz Wielkiej Brytanii.

Tegoroczne wydanie Raportu Taxing Wages uwzględnia również nowe wykresy, które ukazują obciążenie podatkowe przy zarobkach w przedziale między 50 a 250 % średnich zarobków w 2008. Średnia płaca oznacza średnią zarobków brutto przeciętnego pracownika, zarówno fizycznego jak i nie fizycznego, w poszczególnych krajach członkowskich OECD w 2008 roku.

Wykresy te pokazują, że słabo zarabiające rodziny posiadające dzieci w wielu krajach OECD korzystają z bezpośredniego wsparcia finansowego. Na przykład małżeństwo z dwójką dzieci, gdzie tylko jeden z małżonków zarabia nie płaci podatków oraz składek na opiekę społeczną od dochodów netto przy zarobkach poniżej 80 procent średnich zarobków w Australii, Kanadzie, Nowej Zelandii, Luksemburgu, Irlandii i Czechach.

W wielu krajach OECD na podatników nakładane są marginalne stopy podatkowe (licząc podatek dochodowy oraz składki na opiekę społeczną pracownika od zasiłków pieniężnych na dodatkową jednostkę zarobkową netto) oraz klin podatkowy (gdy bierze się również pod uwagę składki na opiekę społeczną pracodawcy) w wysokości ponad 80 procent. W wielu przypadkach wartości szczytowe występują w stosunkowo wąskiej grupie dochodów.

Wysokie marginalne stawki podatkowe dla podatników osiągających niewielki dochód oraz rodzin z dziećmi są częstokroć rezultatem zmniejszenia podstawy opodatkowania, ulg podatkowych lub „tax credits”, które często są obniżane, gdy podatnicy zaczynają wykazywać większy dochód.

Wysokie marginalne stawki podatkowe dla bezdzietnych podatników stanu wolnego można zaobserwować w Belgii i Irlandii oraz Meksyku. Rodziny z dziećmi są obciążone wysokimi marginalnymi stawkami podatkowymi i klinami podatkowymi w przypadku pewnej wysokości dochodu w Belgii, Kanadzie, Czechach, Irlandii, Włoszech, Japonii, Meksyku, Portugalii i Słowacji.

Szymon Haniewicz, Kancelaria Prawna Skarbiec

Na podst. Raportu OECD Taxing Wages