Uregulowania nadające inwestorowi uprawnienia do nieodpłatnego przejścia przez tereny wód płynących i dróg publicznych oraz do czasowego korzystania z nieruchomości osób trzecich w czasie realizacji inwestycji kolejowych
[21.11.2016] Jednym z bolących problemów inwestycji w rozwój infrastruktury kolejowej była kwestia dostępu inwestora, w celu realizacji inwestycji, do terenów zajętych przez wody płynące oraz drogi publiczne.
Problemy sprawiały sytuacje, gdy prowadzenie inwestycji wymagało przechodzenia/zajęcia nieruchomości zajmowanych przez wody płynące lub drogi publiczne, a przepisy prawa de facto nie gwarantowały inwestorowi w jasny sposób uprawnienia do przejścia przez w/w tereny lub ich zajęcia w celu prowadzenia inwestycji.
Dodatkowo istotnym utrudnieniem dla inwestora był brak prawnego zagwarantowania możliwości prowadzenia budowy/przebudowy koniecznej infrastruktury w toku realizacji inwestycji kolejowych na nieruchomościach należących od osób trzecich. Problem ten był w szczególności widoczny w sytuacji, gdy planowana linia kolejowa miała się krzyżować z drogą publiczną i konieczne było, w związku z powyższym, wybudowanie np. wiaduktu. W dotychczasowym stanie prawnym – w takiej sytuacji zachodziła konieczność dokonywania wywłaszczeń stosownych nieruchomości lub dokonywania podziału nieruchomości i wywłaszczania potrzebnej części nieruchomości.
Ustawodawca dostrzegł powyższe problemy i na podstawie ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. – o zmianie ustawy o transporcie kolejowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015, poz. 200) doszło w omawianych zakresach do stosownej zmiany przepisów ustawy z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. 2003, nr 86, poz. 789 ze zm.).
Zgodnie z ustawą o transporcie kolejowym, inwestor jest uprawniony do nieodpłatnego zajęcia na czas realizacji inwestycji terenów wód płynących i dróg publicznych, w przypadku gdy realizacja inwestycji kolejowej wymaga przejścia przez w/w tereny (art. 9ya ust. 1). W przypadku zajęcia przez inwestora pasa drogowego, zajęcie następuje na podstawie decyzji zezwalającej na zajęcia pasa drogowego, wydawanej przez zarządcę drogi w terminie 30 dni od złożenia wniosku (art. 9ya ust. 2). Zarządca drogi jest jednakże obowiązany wydać stosowną decyzję niezwłocznie, jeżeli decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej został nadany rygor natychmiastowej wykonalności (art. 9ya ust. 3). W przypadku wód płynących, podstawą zajęcia tych terenów przez inwestora jest porozumienie zawierane przez inwestora z odpowiednimi organami określonym zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz.U. z 2015 r. poz. 469).
Powyższe porozumienie powinno być zawarte najpóźniej w terminie 30 dni przed planowanym zajęciem terenu wód płynących (art. 9ya ust. 4), a w przypadku gdy decyzji o lokalizacji linii kolejowej został nadany rygor natychmiastowej wykonalności, takie porozumienie zawiera się niezwłocznie (art. 9ya ust. 5). Analiza przepisów prowadzi do wniosku, że zarówno zarządca drogi jak i właściwy organ wykonujący uprawnienia właścicielskie do wód płynących nie mogą odmówić odpowiednio: wydania decyzji wyrażającej zgodę na zajęcie pasa drogowego; zawarcia porozumienia dot. zajęcia terenów wód płynących. O ile samo zajęcie terenów wód płynących lub drogi publicznej na czas realizacji inwestycji ma nastąpić nieodpłatnie, to jednakże inwestor jest odpowiedzialny za szkody powstałe na tych terenach wskutek prowadzenia inwestycji kolejowej, na zasadach ogólnych wynikających z kodeksu cywilnego (art. 9ya ust. 6).
Jak się wydaje, omawiana regulacja art. 9ya upoważnia inwestora jedynie do zajęcia terenów wód płynących lub dróg publicznych, natomiast nie upoważnia np. do wybudowania na tym terenie budynków pomocniczych względem infrastruktury kolejowej czy ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń, służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, urządzeń łączności i sygnalizacji etc.
W tym zakresie zastosowanie znajdą przepisy ustawy o transporcie kolejowym, które regulują upoważnienie inwestora do dostępu do terenu nieruchomości należących do osób trzecich, w celu prowadzenia inwestycji kolejowej, w tym dokonania związanej z nią budowy lub przebudowy układu drogowego lub urządzeń wodnych, lub założenia i przeprowadzania na nich ciągów drenażowych przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, a także prac związanych z konserwacją, utrzymaniem lub usuwaniem awarii.
Powyższe uprawnienia inwestora powinny zostać określone w decyzji o lokalizacji linii kolejowej (art. 9q ust. 1 pkt 6). Powyższe uprawnienia nie przysługują inwestorowi nieodpłatnie. Inwestor powinien, po przeprowadzeniu odpowiednich robót przywrócić nieruchomość do stanu poprzedniego, a jeżeli nie jest to możliwe albo powoduje nadmierne trudności lub koszty, powinien wypłacić stosowne odszkodowanie (art. 9q ust. 1a ustawy o transporcie kolejowym w zw. z art. 124 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami).
W przypadku, gdyby przeprowadzenie odpowiednich robót przez inwestora uniemożliwiało właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu dalsze prawidłowe korzystanie z nieruchomości w sposób dotychczasowy albo w sposób zgodny z jej dotychczasowym przeznaczeniem, właściciel lub użytkownik wieczysty może żądać, aby inwestor nabył od niego, w drodze umowy, własność albo użytkowanie wieczyste nieruchomości (art. 9q ust. 1a ustawy o transporcie kolejowym w zw. z art. 124 ust. 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami). Uprawnienia inwestora do korzystania z nieruchomości osób trzecich nie dotyczą tylko samego procesu inwestycji w infrastrukturę kolejową, ale mają również zastosowanie do dokonywania prac na nieruchomości osoby trzeciej związanych z konserwacją, utrzymaniem lub usuwaniem awarii posadowionej infrastruktury (art. 9q ust. 1 pkt 6 ustawy o transporcie kolejowym oraz art. 9q ust. 1a ustawy o transporcie kolejowym w zw. z art. 124 ust. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami).
Powyższe przepisy umożliwiają zatem inwestorowi prowadzenie odpowiednich robót na nieruchomościach należących do osób trzecich, bez konieczności dokonywania wywłaszczenia tych nieruchomości,, jak również umożliwiają prowadzenie budowy/przebudowy np. wiaduktów nad drogami publicznymi, bez potrzeby przejmowania przez inwestora na własność danego fragmentu nieruchomości.
Jednocześnie, przyjmując punkt widzenia właścicieli/użytkowników wieczystych nieruchomości, można mieć pewne zastrzeżenia, czy ustawa w sposób wystarczająco kompletny i precyzyjny zabezpiecza ich uprawnienia.
Aleksandra Matwiejko-Demusiak – Adwokat
Treści dostarcza: Kancelaria Prawnicza Kruk i Wspólnicy
