Skuteczność oświadczenia woli

Skuteczność oświadczenia woli

[29.08.2014] Całość stosunków prawnych pomiędzy podmiotami prawa cywilnego, w tym pomiędzy podmiotami gospodarczymi, opiera się na wspólnym fundamencie, jakim są oświadczenia woli.

Zasady składania oświadczeń woli reguluje Kodeks Cywilny (dalej: k.c.), zgodnie z którym obowiązuje względna swoboda składania oświadczeń woli.

Skuteczność oświadczenia woli na gruncie k.c.

Na gruncie obowiązujących w Polsce regulacji, co do zasady za skuteczne należy uznać oświadczenie woli, które:

  1. (jak wynika z art. 60 k.c.) uzewnętrznia wolę osoby w dowolny sposób pod warunkiem, że staje się ona dostatecznie zrozumiała dla adresata. Pod pojęciem "zrozumiała" należy rozumieć takie wyrażenie woli, które umożliwi odbiorcy ustalenie jej sensu. Zdaniem Sądu Najwyższego cechą konstytutywną oświadczenia woli, poza wymogiem zachowania formy, jest minimum treści, pozwalające zidentyfikować essentialia negotii czynności prawnej (SN z 28.10.1999 r., II CKN 551/98), oraz
  2. (jak wynika z art. 61 k.c.) zostaje złożone drugiej osobie, w taki sposób, żeby mogła ona zapoznać się z jego treścią. A zatem, zostaje złożone w takich okolicznościach, w których jego adresat może zapoznać się z jego treścią w zwykłym toku czynności, podczas gdy rzeczywiste zapoznanie się z jego treścią nie ma znaczenia. Sąd Najwyższy w wyroku z 16 marca 1995 r. stwierdził, że chodzi więc o taki sposób doręczenia, który umożliwia adresatowi powzięcie wiadomości o treści oświadczenia, choćby nawet było niewątpliwe, że de facto tego nie uczynił (I PRN 2/95).

Umowne uregulowanie skuteczności oświadczenia woli

Doktryna, bazując na zasadzie swobody kontraktowania, jednogłośnie aprobuje prawo do odmiennego ustalenia, przez strony określonego stosunku prawnego, reguł składania – między nimi – oświadczeń woli, a w szczególności odmiennego ustalenia chwili, z którą złożone oświadczenie woli należy uznać za skuteczne.

Przykładowo, za zgodne z prawem należy uznać ustalenie przez strony, że każde oświadczenie woli złożone drogą mailową jest skuteczne bez względu na porę dnia, o której zostało przesłane, jak również, że każde oświadczenie zamieszczone na stronie internetowej, w intranecie lub w innej wirtualnej przestrzeni, do której adresat oświadczenia posiada nieograniczony dostęp, jest skuteczne w chwili jego zamieszczenia albo np. w godzinę po jego zamieszczeniu. Możliwym jest również zastrzeżenie, że oświadczenie woli uznaje się za skuteczne już w chwili jego wysłania, czyli przekazania kurierowi lub złożenia na poczcie.

Celem przyświecający umownemu ustalaniu zasad składania oświadczeń woli pomiędzy stronami może być przyśpieszenie procesu skutecznego składania oświadczeń woli, jak również chęć zabezpieczenia się przed sytuacjami, w których jedna ze stron stwierdzi, że doszło do złożenia określonego oświadczenia woli np. w sposób konkludentny.

Ograniczenia umownego uregulowania skuteczności oświadczenia woli

Ustalenie odmiennych reguł składania oświadczeń woli pomiędzy stronami podlega ograniczeniom. Pierwszym z nich jest bezwzględny wymóg ,wynikający wprost z istoty pojęcia oświadczenia woli, aby oświadczenie woli było "dostatecznie zrozumiałe". W związku z powyższym, jeżeli – przykładowo – na podstawie zapisu umownego za skuteczne uznaje się każde oświadczenie woli doręczone stronie na adres jej siedziby, ado siedziby polskiej spółki zostanie doręczone oświadczenie woli w języku chińskim, przy czym strona nie wyraziła zgody na otrzymywanie oświadczeń woli w języku chińskim, to takie oświadczenie woli będzie nieskuteczne.

Drugim z ograniczeń jest obowiązek stworzenia odbiorcy oświadczenia woli jakiejkolwiek możliwości zapoznania się z jego treścią. Co za tym idzie, za nieważne należy uznać postanowienie umowne, zgodnie z którym oświadczenie woli staje się skuteczne np. z chwilą jego sporządzenia. Doktryna, w związku z dyspozycyjnym charakterem art. 61 k.c. aprobuje pogląd, zgodnie z którym strony mogą uznać oświadczenia woli za skuteczne już w chwili jego wysłania, co w praktyce oznacza, że druga strona nie miała możliwości zapoznania się z jego treścią. Zastrzega się jednak, że wprowadzenie powyższej reguły wymaga wyraźnej zgody wszystkich objętych nią stron, czyli nie jest dopuszczalne wprowadzenie jej np. w statucie osoby prawnej. Podsumowując, za nieskuteczne należy uznać złożenie oświadczenia woli, które nie stwarzałoby odbiorcy żadnej możliwości zapoznania się z jego treścią.

Warto dodać, że ustalony pomiędzy stronami sposób skutecznego składania oświadczeń woli nie może naruszać zasady swobody kontraktowania, czyli nie może sprzeciwiać się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Podsumowanie

Zgodnie z zasadą swobody umów, strony mają prawo zastrzec w umowie przesłanki skuteczności składanych przez siebie wszystkich lub określonych oświadczeń woli. Co do zasady, strony powinny pamiętać o tym, że w każdym przypadku oświadczenie woli musi zostać wyrażone w sposób dostateczny oraz zrozumiały oraz że adresat oświadczenia powinien mieć jakąkolwiek rzeczywistą możliwość zapoznania się z jego treścią.

Treści dostarcza: Leśnodorski, Ślusarek i Wspólnicy

Oceń ten artykuł: