Co to jest weksel, czy i jak może on zabezpieczyć płatność

Co to jest weksel, czy i jak może on zabezpieczyć płatność

[22.04.2014] Weksel jest dokumentem, w którym ktoś zobowiązuje się do zapłaty pewnej kwoty pieniędzy innej osobie. Treść i formę tego dokumentu dokładnie opisuje ustawa.

Zazwyczaj jest on wręczany przez dłużnika swojemu kontrahentowi w związku z umową. Należy jednak pamiętać, że weksel jest zobowiązaniem samodzielnym i niezależnym od umowy. Oznacza to, że jeżeli znajdzie się on w rękach osoby innej niż kontrahent dłużnika ( a tak się dzieje zazwyczaj), dłużnik będzie musiał tej osobie zapłacić bez względu na to, czy umowa, którą zabezpieczył wekslem, została prawidłowo zawarta albo czy kontrahent jej dotrzymał. 

Aby zobowiązanie do zapłaty w formie weksla było ważne (tzn., aby można było żądać zapłaty od dłużnika), w dokumencie muszą się znaleźć wszystkie konieczne elementy formalne. Są one różne dla różnych rodzajów weksli.

Rodzaje weksli

Możemy wyróżnić :

  • weksel własny
  • weksel trasowany

Ten, kto podpisuje weksel (wystawca), w przypadku weksla własnego, zobowiązuje się do zapłacenia wymienionej w nim sumy, oznaczonej osobie.

Drugi rodzaj weksla – weksel trasowany – różni się tym, że wystawca poleca zapłacić sumę wekslową innej osobie (trasatowi), która zazwyczaj jest jego dłużnikiem. Aby od trasata można było żądać zapłaty za weksel, musi on wiedzieć o jego istnieniu i zgodzić się na zapłacenie w terminie wskazanej sumy. Przyjęcie weksle oznacza się wyrazem "przyjęty" lub innym równoznacznym wyrazem. Podpisuje je trasat. Sam podpis trasata na przedniej stronie weksla oznacza przyjęcie. 

W wekslu musi być wyraźnie wskazana kwota, jakiej można we wskazanym terminie żądać od dłużnika (suma wekslowa). Nie można jej określić inaczej jak tylko w pieniądzach, a inne należności (np. odsetki) powinny być w zasadzie wliczone w sumę wekslową.

Osoba uprawniona do uzyskania sumy wekslowej (wierzyciel wekslowy) może przenieść prawa z weksla na inną osobę.

Jak weksel może zabezpieczyć płatność?

Jedną z ważnych funkcji weksla w gospodarce jest funkcja zabezpieczająca. Weksel stanowi dodatkowe zabezpieczenie szybkiego i zupełnego wykonania zobowiązania pieniężnego wynikającego z umowy (np. gdy ktoś pożycza pieniądze jakiejś osobie, co do której nie jest pewny, że je odda na czas).

Weksel nadaje się do tego celu doskonale z kilku powodów.

  • Jeśli osoba będąca w posiadaniu weksla nie chce czekać na odzyskanie sumy wekslowej do dnia, w którym ma być ona zapłacona przez dłużnika, może przenieść prawa z weksla, uzyskując natychmiast (a nie w dacie, w której weksel ma być zapłacony) niemal całą należność (z odliczeniem odsetek za czas, który pozostał do zapłacenia weksla przez dłużnika). Specyficznym dla weksla sposobem przenoszenia praw jest indos. Indos jest dokonywany przez umieszczenie przynajmniej podpisu osoby dotychczas uprawnionej z weksla, na jego odwrotnej stronie, ale najczęściej w postaci zapisu : "ustępuję na zlecenie X" wraz z podpisem osoby dotychczas uprawnionej. Dla przejścia tych praw niezbędne jest przekazanie dokumentu weksla. Przekazywanie weksla i uprawnień z niego wynikających za pomocą indosu sprawia, że dochodzenie należności możliwe jest wobec wszystkich dotychczasowych jego posiadaczy, którzy są na nim podpisani. Możliwość taka istnieje tylko w sytuacji, gdy osoba zobowiązana nie zapłaci w terminie, a posiadacz weksla dopełni niezbędnych czynności (protest).
  • Praw z weksla dochodzi się w sądzie w specjalnym postępowaniu nakazowym. Jest ono bardzo szybkie, tanie i uproszczone w stosunku do zwykłego postępowania w sprawach cywilnych. Prowadzi je sąd cywilny lub sąd gospodarczy (gdy weksel ma związek z działalnością gospodarczą obu stron). Może być prowadzone w przypadku, gdy sądowi zostanie przedstawiony weksel, który jest prawidłowo wypełniony i nie budzi wątpliwości jego autentyczność. Sąd wydaje nakaz tylko na podstawie przedstawionego dokumentu weksla, a zarzuty, które może powoływać dłużnik wekslowy, żeby zwolnić się od obowiązku zapłaty są ograniczone i muszą być potwierdzone dokumentem. Wydany w tym trybie nakaz zapłaty może być egzekwowany natychmiast po upływie czasu wyznaczonego na dobrowolną zapłatę.
  • Dodatkowym sposobem zabezpieczenia płatności samego weksla jest poręczenie wekslowe. Poręczyciel jest zobowiązany do zapłaty sumy wekslowej nawet wtedy, gdy wystawca nie był do tego, z różnych przyczyn, zobowiązany (np. był niepełnoletni i podpisał weksel bez zgody opiekuna).

Sposobem zabezpieczenia płatności jest wystawienie weksla własnego lub weksla in blanco.

Weksel własny wystawia się, gdy znana jest wysokość zobowiązania i termin płatności, natomiast weksel in blanco – gdy któryś z tych elementów nie może być od razu wpisany na wekslu. Dzieje się tak w sytuacji, gdy np. strony stale ze sobą współpracują sprzedając i kupując nawzajem swoje towary, płacąc za nie częściowo, a rozliczają swoje należności co jakiś czas. Przed zakończeniem tego czasu nie wiedzą jakie będzie saldo ich wzajemnych zobowiązań, dlatego jako zabezpieczenie mogą wręczyć sobie weksle in blanco, które w razie odmowy zapłaty zostają uzupełnione według stanu ze wskazanego dnia.

Weksel in blanco powinien być uzupełniony zgodnie z zawartym przez strony porozumieniem (deklaracja wekslowa), w którym określa się sposób jego wypełnienia przez wierzyciela. Jeżeli jednak weksel zostanie wypełniony inaczej niż przewidywała to umowa, a potem zbyty innej osobie, dłużnik musi jej zapłacić wskazaną w wekslu sumę. Należności może wprawdzie dochodzić od wierzyciela, ale lepiej wręczać weksle in blanco tylko osobie, do której mamy zaufanie.

Pamiętaj, że:

  • Zapłaty przyrzeczonej kwoty można żądać od zobowiązanego tylko za okazaniem dokumentu weksla, inaczej dłużnik ma prawo (a nawet powinien ) odmówić zapłaty, a ta odmowa nie powoduje dla niego żadnych ujemnych skutków. Po wykonaniu zobowiązania z weksla należy żądać od wierzyciela zwrotu dokumentu.

Podstawa prawna:

  • Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe (Dz. U. 36/37/282)

Artykuł przygotowany przez ekspertów z serwisu e-prawnik.pl

Oceń ten artykuł: