Rozliczenia podatkowe są coraz częściej kontrolowane przez fiskusa cyfrowo. Zdaniem firmy doradczej Deloitte dzięki technologiom IT, w tym analityce big data oraz możliwości odbierania i przetwarzania znacznych ilości danych podatników, rządy coraz skuteczniej będą radziły sobie z poborem podatków. Sprzyja temu globalny trend ujednolicania rozliczeń podatkowych widoczny chociażby w postaci standardu SAF-T. Czy może zatem nadszedł czas globalnej rewolucji informatycznej w podatkach?
Warszawa, 20 września 2017 r. Kryzys finansowy wstrząsnął światową gospodarką i wywołał falę ekonomicznego nacjonalizmu. Na celowniku rządów znalazły się firmy, które wykorzystują prawne i księgowe mechanizmy, by przenosić zyski do innych krajów i unikać płacenia podatków. Globalne straty wywołane tym procederem mogą sięgać nawet 240 mld dolarów rocznie. Wg raportu Deloitte „Trendy 2017: analiza danych podatkowych”, big data, czyli przetwarzanie i analizowanie dużych ilości danych w czasie rzeczywistym, wyrównuje szanse fiskusa w walce z luką podatkową. Jednocześnie przyspiesza globalny trend ujednolicania sprawozdawczości finansowej i zmienia kształt branży doradztwa podatkowego.
Od ponad dekady międzynarodowe organizacje gospodarcze (OECD, MFW) promują uproszczone i ujednolicone rozliczenia podatkowe. Zwiększa to przejrzystość transakcji, ułatwia firmom prowadzenie dokumentacji finansowej i pomaga optymalizować koszty działalności gospodarczej.
Już w 2005 r. OECD zarekomendowała rozliczenia podatkowe według jednolitego standardu, tzw. SAF-T (Standard Audit File for Tax). Wiele krajów europejskich wprowadza SAF-T, również Polska zainspirowała się nim, wprowadzając swój model raportowania danych na poziomie transakcyjnym. Od połowy 2016 r. funkcjonuje tzw. Jednolity Plik Kontrolny. Ułatwia on organom analizę sytuacji podatkowej firm, wedle informacji z Ministerstwa Finansów, poprawia także ściągalność VAT. Pierwsze efekty już są – Od początku lipca 2016 r. do kwietnia 2017 r. urzędy przeprowadziły i zakończyły łącznie 7 530 czynności sprawdzających, a 3 458 czynności pozostaje w toku– podkreśla Ernest Frankowski.
W przypadku podatków bezpośrednich, w 2015 r. OECD przygotowała plan walki z nieuczciwym przenoszeniem zysków do innych krajów, by w ten sposób uniknąć bądź obniżyć obciążenia podatkowe (tzw. BEPS – Base Erosion andProfit Shifting). Zakłada on m.in. przekazywanie organom podatkowym danych o transakcjach między powiązanymi podmiotami działającymi w różnych krajach, czyli Country by Country Reporting (CbCR). Dzięki potężnym narzędziom informatycznym, można całościowo analizować przepływy finansowe w firmach, które działają w skali międzynarodowej. W konsekwencji, siły między korporacjami a fiskusem są coraz bardziej wyrównane – mówi Rafał Sadowski.
Zmiany technologiczne i prawne wywołają rewolucję w doradztwie podatkowym. Zacierać się będzie różnica między biurami rachunkowymi, wydawcami publikacji i komentarzy prawnych oraz firmami informatycznymi tworzącymi aplikacje do rozliczania podatków. Doradcy podatkowi wykorzystują nowoczesne oprogramowanie do poszerzania swojej oferty o usługi oparte na analizie danych i wdrożeniach systemów.
Firmy oferujące rozwiązania informatyczne ułatwiające rozliczenia podatkowe realizują natomiast projekty (np. systemy specjalistycznych wyszukiwarek informacji i komentarzy prawnych), które pozwalają im wchodzić na teren zajęty dotychczas przez wydawców. Z kolei wydawcy i twórcy oprogramowania, dzięki narzędziom teleinformatycznym, rozwijają kompetencje doradcze by wkroczyć na rynek doradztwa podatkowego. Już teraz doradca podatkowy musi być na bieżąco z trendami technologicznymi, które wspomagają zaawansowaną analizę danych i wdrażać je u swoich klientów.
Kognitywne technologie pomagają specjalistom podatkowym przeszukiwać ogromne ilości aktów prawnych, obszerne orzecznictwo i praktykę organów podatkowych. Pozwalają również pozyskać dane z umów i innych dokumentów i na tej podstawie poprawnie rozliczać podatki. W najbliższym czasie komputerowa analiza danych podatkowych sprawi, że człowiek będzie coraz częściej zastępowany przez sztuczną inteligencję. Systemy takie będą błyskawicznie przeszukiwać bazy danych podatkowych i prawnych, by udzielać wskazówek i porad, jak właściwie przeprowadzać rozliczenia podatkowe z fiskusem. Im więcej analizowanych informacji, tym bardziej trafne będą wyniki wyszukiwania. W ten sposób systemy te będą samodzielnie uczyć się, ograniczając tym samym udział człowieka – zauważa Ernest Frankowski.
Rozbudowujące się systemy informatyczne coraz sprawniej „uczą się” komunikować ze sobą. Przez HMCR (brytyjski urząd podatkowy) przechodzi obecnie 2/3 rządowych transakcji (ponad 1,24 mld operacji finansowych). W Estonii można głosować, składać deklaracje podatkowe i uzyskiwać recepty na leki za pośrednictwem jednej strony internetowej. W Ameryce Łacińskiej obowiązują już e-faktury oraz miesięczne e-deklaracje. Indie zreformowały podatek od towarów i usług. Niezależni analitycy porównują dane od przedsiębiorców, a na ich podstawie organy podatkowe tworzą ranking firm pod kątem przestrzegania przepisów podatkowych. Im wyższa pozycja w rankingu tym mniejsze ryzyko kontroli skarbowej.
Nowe źródła informacji w połączeniu z analizą danych podatkowych pozwalają fiskusowi sprawniej ocenić ryzyko i lepiej selekcjonować potencjalne podmioty do kontroli podatkowej. Szybko zmieniające się technologie zmuszają firmy, służby podatkowe i doradców do stawienia czoła nowym wymaganiom. Globalna przebudowa systemu podatkowego będzie charakteryzować się większą przejrzystością, zmianami w systemach podatkowych i bliższą współpracą między organami podatkowymi w ramach inicjatyw OECD, G20, EU i Światowej Organizacji Celnej. Wpłynie to na przeobrażenie kontaktów pomiędzy organami skarbowymi a podatnikami – wskazuje Krzysztof Wilk.
Dlatego, patrząc globalnie, warto zwrócić uwagę na postęp, jaki dokonał się w niektórych gospodarkach. Wskazuje to bowiem na prawdopodobny kierunek globalnej ewolucji systemów podatkowych w nadchodzących latach.
Źródło: Deloitte Polska
