Wątpliwości podatników wywołuje to, czy kwotę odstępnego za przedterminowe rozwiązanie umowy można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.
W sprawie rozpoznanej przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 4 października 2018 r., sygn. akt II FSK 2840/16, spółka złożyła wniosek o wydanie wiążącej interpretacji podatkowej. We wniosku wskazała, że zawarła z inną firmą umowę na sprzedaż świadectw pochodzenia. W umowie nie zostały zawarte postanowienia o możliwości jej wcześniejszego rozwiązania, a data jej wygaśnięcia przypada na dzień 31 sierpnia 2021 r. Następnie na skutek zmiany przepisów nastąpiło załamanie na rynku świadectw pochodzenia. Podatnik zaczął ponosić straty, ponieważ cena nabycia świadectw pochodzenia stała się wyższa niż cena, jaką mógł uzyskać, odsprzedając je swoim klientom. Podatnik rozwiązał umowę, ale kontrahent złożył pozew do sądu. Ten ostatni nakazał dalsze trwanie umowy. Podatnik złożył wobec kontrahenta pozew wzajemny, w którym domagał się od niego zapłaty kwoty stanowiącej równowartość nabycia świadectwa pochodzenia.
Sąd arbitrażowy, do którego trafiła sprawa, nakazał stronom sporu zawrzeć ugodę. W jej wyniku spółka zobowiązała się do zapłacenia odstępnego za wcześniejsze rozwiązanie umowy.
Podatnik zapytał w interpretacji, czy odstępne z tytułu rozwiązania umowy przed terminem może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Zdaniem spółki może on zaliczyć omawiany wydatek do kosztów uzyskania przychodów. W ocenie spółki nie zawarcie ugody mogłoby doprowadzić do jej bankructwa. Dlatego też w ocenie spółki jest to koszt bezpośrednio związany z jej przychodami i może zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodów.
Ze stanowiskiem podatnika nie zgodził się Dyrektor Izby Skarbowej. Zdaniem organu podatkowego uszczuplenie majątku spółki nie wystarcza, by uznać, że można to uznać za zabezpieczenie źródła przychodów i że podatnik nie wykazał, że rozwiązanie umowy wpłynie na uzyskanie i zabezpieczenie przychodu.
Sprawa na skutek skargi podatnika trafiła do rozpoznania do wojewódzkiego sądu administracyjnego, który uznał za słuszne stanowisko Dyrektora Izby Skarbowej. Zdaniem sądu pierwszej instancji omawiany wydatek spółki nie spełnia wymogu bezpośredniego związku z przychodem. Zachowanie lub zabezpieczenie przychodów może się odnosić tylko do działań, które umożliwiają jego funkcjonowanie i rozwijanie. W omawianej sprawie na skutek rozwiązania umowy dojdzie do zmniejszenia przychodu.
Podatnik złożył skargę na wyrok sądu pierwszej instancji do NSA. NSA uchylił wyrok sądu pierwszej instancji. W uzasadnieniu wyroku sąd podkreślił, że poniesienie wydatku musi być nie tylko związane z działalnością podatnika nastawioną na uzyskanie przychodu, ale również wpływać na wielość przychodów. NSA podkreślił, że w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjmuje się, że odstępne można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. W ocenie NSA to, iż podatnik nie przewidywał danych skutków gospodarczych, nie może automatycznie wyłączać danego wydatku z kosztów. Przeciwnie – należy uwzględniać czynniki, jakie spowodowały zmianę pierwotnych decyzji podejmowanych przez podatnika. W omawianej sprawie taką okolicznością była zmiana przepisów w zakresie świadectw pochodzenia. NSA podkreślił, że to podatnik decyduje przede wszystkim, co mu się opłaca, zatem nie można wiązać ściśle kosztu z konkretnym przychodem. W omawianej sprawie dalsze wykonywanie umowy naraziłoby spółkę na straty. Przy zapłaceniu odstępnego koszty uzyskania przychodów będą mniejsze niż w razie dalszego trwania umowy.
W omawianej sprawie celem zapłaty odstępnego było zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów, jakim jest działalność gospodarcza polegająca na obrocie świadectwami pochodzenia. Dlatego spółka miała prawo ten wydatek zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.
Autor:
radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku,
doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.
