Nieobecność podejrzanego, będącego osobą niepoczytalną, przy orzekaniu o zastosowaniu wobec niego środka zabezpieczającego jest niezgodne z Konstytucją RP
W środę 19 sierpnia Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich o zbadanie zgodności z Konstytucją regulacji z zakresu orzekania środków zabezpieczających. TK orzekł o niekonstytucyjności tylko jednej z nich.
We wniosku RPO poddał w wątpliwość konstytucyjność przepisów art. 93b § 3 i art. 93g Kodeksu karnego w zakresie, w jakim uzależniają możliwość orzeczenia przez sąd środka zabezpieczającego od przewidzenia i określania przez ten sąd stopnia społecznej szkodliwości czynu zabronionego, który sprawca może popełnić, a przed którym środek ma chronić, a także wymuszają na sądzie określenie stopnia prawdopodobieństwa popełnienia ponownie przez sprawcę czynu zabronionego w przyszłości.
Odnośnie art. 93d § 5 Kodeksu karnego, RPO poddał w wątpliwość jego zgodność z Konstytucją w zakresie, w jakim przewiduje, że orzeczony środek zabezpieczający stosuje się po odbyciu kary, co zdaniem Rzecznika powoduje wydłużenie tej kary skazanemu i uniemożliwia mu pełen powrót do społeczeństwa.
Wnioskodawca podważył też konstytucyjność przepisu art. 202a § 1 Kodeksu karnego wykonawczego w zakresie, w jakim przewiduje, że orzeczony środek zabezpieczający pobytu w zakładzie psychiatrycznym stosuje się po odbyciu kary, co również powodować miałoby wydłużenie tej kary skazanemu i uniemożliwiać mu pełen powrót do społeczeństwa.
Co do art. 374 § 1 zd. 1 Kodeksu postępowania karnego, zdaniem RPO jest on niezgodny z Konstytucją RP w zakresie, w jakim nie przewiduje na rozprawie obowiązku wysłuchania przez sąd podejrzanego przed orzeczeniem względem niego środka zabezpieczającego.
I wreszcie, RPO wniósł o zbadanie konstytucyjności art. 244b Kodeksu karnego w zakresie, w jakim sankcjonuje on, że ten, kto nie stosuje się do określonych w ustawie obowiązków związanych z orzeczonym wobec niego środkiem zabezpieczającym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Przepis ten, zastosowany w odniesieniu do osoby uzależnionej i chorej, narusza zdaniem Rzecznika m.in. konstytucyjną zasadę praworządności materialnej, w sytuacji gdy ustawodawca chce go stosować wobec osób o poważnych dysfunkcjach.
W wydanym 19 sierpnia 2020 r. wyroku, Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją tylko jednej z powyższych regulacji. Chodzi o art. 374 § 1 zdanie pierwsze w związku z art. 380 w związku z art. 354 pkt 2 Kodeksu postępowania karnego w zakresie, w jakim nie przewiduje obowiązkowej obecności podejrzanego, któremu prokurator zarzuca popełnienie czynu zabronionego w stanie niepoczytalności, na rozprawie w sprawie wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i o zastosowanie środków zabezpieczających. Jak stwierdził TK, orzeczenia sądów określające zakres swobody korzystania z wolności osobistej, a zwłaszcza orzeczenia w sprawie pozbawienia tej wolności, nie powinny zapadać pod nieobecność osoby, której dotyczą, zwłaszcza, gdy jest nią osoba dotknięta chorobą psychiczną lub innego rodzaju dysfunkcją psychiczną.
Trybunał wypowiedział się też co do zarzutu dotyczącego art. 244b § 1 Kodeksu karnego. Uznał za zgodne z Konstytucją nakładanie sankcji karnych za niewypełnianie obowiązków wynikających z orzeczonych środków zabezpieczających: „…stosowanie środków zabezpieczających jest związane z zagrożeniem ze strony sprawcy, a orzekanie tych środków pozwala chronić społeczeństwo przed osobami, co do których stwierdzono szczególnie wysokie prawdopodobieństwo, że mogą zagrozić społeczeństwu i porządkowi prawnemu. Cel ten uzasadnia stosowanie sankcji wobec osób, które nie poddają się obowiązkom wynikającym z orzeczonych środków zabezpieczających” (wyrok TK z 19.08.2020 r., sygn. akt K 46/15).
Odnośnie pozostałych zarzutów niekonstytucyjności, Trybunał postanowił umorzyć postępowanie.
źródło: Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 19 sierpnia 2020 r., sygn. akt K 46/15.
