Przystępując do sporu przedsiębiorca powinien liczyć się z kosztami
[04.10.2011] Czasami koszty te mogą być znaczne. Z tego względu ważne jest, aby przedsiębiorcy zapoznali się z zasadami uiszczania opłat związanych z dochodzeniem swoich praw w sprawach cywilnych oraz zasadami zwolnienia od ponoszenia opłat.
Zasady ponoszenia opłat w związku z prowadzonymi sprawami cywilnymi reguluje ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Ustawa ta wyróżnia trzy podstawowe rodzaje opłat: opłatę stosunkową, opłatę stałą i opłatę podstawową. Oprócz wspomnianych opłat każdy uczestnik postępowania cywilnego zobowiązany jest uiszczać wydatki takiej jak: koszty biegłych i tłumaczy, koszty przeprowadzenia dowodów, itp. Przykładowy katalog wydatków został wskazany w art. 5 wspomnianej ustawy.
Szczególne znaczenie dla przedsiębiorców ma opłata stosunkowa, gdyż jest to najczęściej stosowana opłata w procesie cywilnym. Zasadą jest, że wysokość opłaty stosunkowej stanowi 5% wartości dochodzonego roszczenia (tzw. wartość przedmiotu sporu). Zasady wyliczania wartości przedmiotu sporu uregulowane są w art. 19-26 Kodeksu postępowania cywilnego. Minimalna wysokość opłaty stosunkowej wynosi 30 zł, a maksymalna opłata stosunkowa nie może być wyższa niż 100.000 zł.
Opłata stała jest rzadziej stosowana, jednak przystępując do sporu przedsiębiorca powinien sprawdzić czy w jego sprawie nie będzie należna właśnie opłata stała. Dla przykładu można wskazać, że opłatę stałą pobiera się w sprawie o uchylenie bądź stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) lub od wniosku o ogłoszenie upadłości. Opłatę podstawową pobiera się w sprawach, w których przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej. Opłata podstawowa wynosi 30 zł.
Opłata ta stosowana jest jednak bardzo rzadko. Na koniec należy jeszcze wspomnieć o opłacie tymczasowej. Opłata tymczasową pobiera się w sprawach o prawa majątkowe, w których nie da się ustalić wartości przedmiotu sporu w chwili rozpoczęcia sprawy. Niekiedy występuje sytuacja, kiedy przedsiębiorca nie jest w stanie ponieść wszystkich kosztów związanych z prowadzeniem sporu sądowego. Z tego względu ustawa o kosztach sądowych przewiduje możliwość ubiegania się o zwolnienie od ponoszenia kosztów. Każdy przedsiębiorca może domagać się zwolnienia całkowitego lub częściowego.
Częściowe zwolnienie od kosztów polega na zwolnieniu od poniesienia części kosztów, kosztów do określonej kwoty lub zwolnienia z niektórych opłat i wydatków. Przyznanie zwolnienia od ponoszenia kosztów zależy od spełnienia określonych przesłanek. W przypadku osoby fizycznej, zwolnienie przysługuje, jeżeli osoba ta nie jest w stanie ponieść kosztów bez uszczerbku dla utrzymania siebie i rodziny. Natomiast osoby prawne i inne jednostki organizacyjne posiadające zdolność prawną (np. spółki jawne czy komandytowe) mogą domagać się zwolnienia, jeżeli wykażą, że nie mają dostatecznych środków na uiszczenie niezbędnych kosztów.
Należy pamiętać, że niemożność poniesienia kosztów musi mieć charakter obiektywny, tzn. musi być tak samo oceniana przez domagającego się zwolnienia jak i inne osoby. Jeżeli przedsiębiorca ograniczył swoje możliwości zarobkowe w sposób nieuzasadniony (np. pozbywał się majątku, nie egzekwował swoich należności itp.) sąd odmówi zwolnienia od kosztów. Ponadto, należy mieć również na uwadze, że sąd badając stan majątkowy osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów będzie badać, czy osoba ta przedsięwzięła niezbędne środki w celu zabezpieczenia sumy potrzebnej na koszty sądowe.
Zdaniem sądów osoba przygotowująca się do procesu powinna mieć świadomość konieczności poniesienia wydatków i stąd powinna się do niego przygotować przez ograniczenie wydatków lub poczynienie niezbędnych oszczędności. Warto również pamiętać, że sądy niechętnie zwalniają przedsiębiorców z kosztów sądowych, jeżeli na przykład sprawozdanie finansowe spółki wskazuje znaczne należności. W tym wypadku nieskuteczne bywają argumenty przedsiębiorcy, że przedmiotowe należności są nieściągalne. Dlatego w tego typu sytuacji najlepiej jest przed wniesieniem pisma postarać się o dokonanie odpowiednich odpisów dotyczących nieściągalnych należności.
Na koniec warto wspomnieć, że sąd uprawniony jest do przeprowadzenia niezbędnego dochodzenia w celu sprawdzenia czy okoliczności podane we wniosku o zwolnienie od kosztów są prawdziwe. Sąd uprawniony jest również do cofnięcia zwolnienia, jeżeli okoliczności przytoczone na poparcie wniosku okazały się fałszywe. Sąd również może nakładać kary na osoby, które wprowadzają sąd w błąd w celu "wyłudzenia" zwolnienia od kosztów sądowych.
Szymon Kaczmarek
Treści dostarcza: Leśnodorski, Ślusarek i Wspólnicy
