Jak przekształcić jednoosobową działalność gospodarczą w spółkę kapitałową?
[13.03.2012] Przed dniem w wejście w życie ustawy z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców, przekształcenia spółek na gruncie ksh były możliwe jedynie w ściśle ograniczonym zakresie podmiotowym.
Słowo wstępu, czyli jak to robili "starzy Indianie"…
Przed dniem w wejście w życie ustawy z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców zwaną dalej "nowelą", przekształcenia spółek na gruncie ksh były możliwe jedynie w ściśle ograniczonym zakresie podmiotowym. Przekształceniom formy prawnej mogły bowiem ulegać jedynie już założone spółki (osoby prawne). Dotychczas przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Ewidencji Działalności Gospodarczej chcąc – z najczęstszych w praktyce względów – ograniczyć osobistą odpowiedzialność majątkową, mógł wnieść swoje przedsiębiorstwo do spółki kapitałowej prawa handlowego (sp. z o.o. lub s.a.) w dwojaki sposób: w formie aportu, bądź poprzez jego zbycie na rzecz istniejącej już spółki posiadającej osobowość prawną i wstąpienie do niej w charakterze wspólnika.
Rozwiązania powyższe, przy pewnych swoich zaletach, wiązały się z niekorzystnym skutkiem w postaci braku sukcesji prawnej, rozumianej jako brak ciągłości bytu prawnego. Konieczność likwidacji, rozumianej potocznie jako "zamknięcie" jednoosobowej działalności, wiązała się bowiem w praktyce z doniosłymi skutkami prawnymi wynikającymi z faktu braku następstwa prawnego, czyli np. z koniecznością przeniesienia na nowy podmiot praw i obowiązków wynikających z dotychczas zawartych umów – co szczególnie w sektorze budowlanym w przypadku umów zawieranych w drodze przetargu publicznego (gdzie klauzule umowne wyłączające możliwość dokonania cesji, bądź uzależniające jej skuteczność od zgody wyrażonej przez podmiot trzeci stanowią normę) – było dość problematyczne – o ile w ogóle możliwie.
Taka sama sytuacja miała miejsce w przypadku koncesji, zezwoleń, decyzji administracyjnych – które to mogły zostać wydane na mocy nieobowiązujących już (a korzystnych dla przedsiębiorcy) przepisów prawa (w związku z czym ich wygaśnięcie i odtworzenie nie jest w interesie podmiotu zainteresowanego przekształceniem), jak również praw z własności intelektualnej. Niewątpliwie doniosłe w praktyce jest nabycie przez spółkę, z mocy prawa, majątku służącego wcześniej jednoosobowej działalności gospodarczej.
Na mocy noweli, zgodnie z art. 551 § 5 k.s.h., wszyscy przedsiębiorcy prowadzący jednoosobowo – we własnym imieniu – działalność gospodarczą mają możliwość (z dniem 1 lipca 2011r.) przekształcenia swojego przedsiębiorstwa w spółkę kapitałową (z o.o. lub S.A.) z zachowaniem zasady kontynuacji praw i obowiązków (sukcesja uniwersalna). W praktyce oznacza to wstąpienie przez spółkę, z mocy prawa (nie wymagających dodatkowych czynności) w ogół praw i obowiązków przedsiębiorcy (za wyjątkiem ewentualnych ulg podatkowych), czyli przejęcie przysługujących koncesji oraz zwolnień, wstąpienie w umowy, jak również nabycie majątku przedsiębiorcy.
Obowiązki rejestrowe
Powyższe wiąże się co prawda z następującymi obowiązkami: sporządzenia planu przekształcenia przedsiębiorcy wraz z załącznikami oraz opinią biegłego rewidenta – w formie aktu notarialnego – zawierającego m.in. ustalenie wartości bilansowej majątku, złożenia oświadczenia o przekształceniu przedsiębiorcy (w formie aktu notarialnego), powołania członków organów spółki przekształconej, zawarcia umowy spółki albo podpisania statutu spółki przekształconej (w zależności od formy prawnej).
Przekształcenie następuje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS, tym samym przedsiębiorca staje się albo jedynym wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, albo jedynym akcjonariuszem spółki akcyjnej. Właściwy organ ewidencyjny z urzędu wykreśla przedsiębiorcę z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Odpowiedzialność w spółce
Jedną z najbardziej istotnych korzyści z przekształcenia, stanowi ograniczenie odpowiedzialności wspólnika, który co do zasady nie odpowiada za zobowiązania spółki (odpowiedzialność ograniczona jest do wniesionego wkładu). Odpowiedzialność członków zarządu z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania spółki powstaje w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Jednakże, członek zarządu może zwolnić się z odpowiedzialności w przypadkach uregulowanych w art. 299 § 2 k.s.h.
Wspomniana wcześniej sukcesja praw i obowiązków, skutkuje brakiem zwolnienia z zobowiązań powstałych przed dniem przekształcenia. Dotychczasowy przedsiębiorca odpowiada solidarnie ze spółką za długi związane z prowadzoną działalnością gospodarczą przez okres 3 lat, liczony od dnia przekształcenia.
Rozważania podatkowe
Nowelizacji uległy również podatki – m. in. ordynacja podatkowa, ustawa o CIT oraz ustawa o PIT.
W sferze prawa podatkowego nie dochodzi do sukcesji praw i obowiązków. Osoba fizyczna bowiem nie traci bytu prawnego – co ma miejsce w prawie cywilnym (przedsiębiorca przestaje istnieć z chwilą wykreślenia z rejestru) – a co za tym idzie pozostaje podatnikiem (z obowiązkiem zapłaty zobowiązań podatkowych powstałych przed przekształceniem).
Spółka powstała w wyniku przekształcenia odpowiada solidarnie wraz z osobą fizyczną za zobowiązania podatkowe powstałe przed dniem przekształcenia.
Spółce zostaje nadany nowy NIP (na zasadach nowo powstającego podmiotu gospodarczego), jednakże nazwa może pozostać ta sama – zmieni się jedynie określenie formy prawnej. Można dowolnie zmienić nazwę firmy, jednakże w takim wypadku przez okres pierwszego roku należy posługiwać się określeniem "dawniej: .. " .
Przy przekształceniu korzystnie kształtuje się kwestia amortyzacji, a ściślej jej kontynuacja z uwzględnieniem dotychczasowej wysokości odpisów oraz metod amortyzacji przyjętej przez przedsiębiorcę.
Przekształcany przedsiębiorca musi pamiętać o zaliczkach na podatek i rocznym rozliczeniu podatku, które do dnia przekształcenia rozlicza – w zależności od wybranej formy opodatkowania – według zasad określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych lub w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Spółka zaś, będzie już podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych.
Przedsiębiorcy niechętni spółkom kapitałowym (a może tylko nie zdającym sobie sprawy z ich potencjału), wskazują na tzw. podwójne opodatkowanie – spółki 19 %-owym CIT-em, oraz 19 %-owym PIT-em dochodów wspólnika (ów) z tytułu udziału w zyskach.
Osobom takim, celem połączenia zalet tzw. "tarczy podatkowej" oraz ograniczenia lub nawet wyłączenia odpowiedzialności całym swoim majątkiem (obecnym i przyszłym), należy zarekomendować dalsze przekształcenie spółki z o.o. w spółkę komandytową (będąca już spółką osobową), a ściślej jej wstąpienie w rolę komplementariusza (czyli podmiotu ponoszącego odpowiedzialność). Wspólnik sp. z o.o. wstępuje natomiast do spółki po stronie komandytariusza (obejmując np. 99% udziałów). Dzięki takiej operacji, z jednej strony wspólnik (komandytariusz) nie będzie zmuszony do płacenia drugiego podatku (będzie go płacić sp. z o.o. z 1% udziałem w zyskach) – korzyść wynikająca ze spółki osobowej , z drugiej zaś zwolni się spod odpowiedzialności – zaleta spółki kapitałowej.
Jakie koszty?
Utworzenie spółki kapitałowej – zarówno sp. z o.o. jak również S.A. – wiąże się z koniecznością uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych (w związku z utworzeniem kapitału zakładowego lub akcyjnego spółki). Podatek ten wynosi 0,5% wartości kapitału, co przy minimalnym kapitale spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (5.000,00 zł) daje kwotę symboliczną.
Warto pamiętać, iż zmianie uległa również ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Dzięki nowelizacji, opłata za rejestrację w KRS-ie została zmniejszona z 1.000 zł do 500 zł, natomiast opłata za zmianę danych wynosi 250 zł (z 400 zł).
Konkluzje
Korzyści płynących z przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę kapitałową jest niewątpliwie wiele. Jako najistotniejsze należy przede wszystkim wskazać możliwość bezpośredniego przekształcenia działalności gospodarczej osoby fizycznej w spółkę kapitałową oraz ograniczenie odpowiedzialności przedsiębiorcy (jako wspólnika w spółce).
Przy dynamicznym rozwoju firmy, po przekroczeniu pewnego progu obrotów i skali interesów, prowadzenie działalności gospodarczej jest co najmniej ryzykowne, jeśli nie stanowi próby samobójczej. W przypadku bowiem kłopotów finansowych, majątek całego życia zapewniający bezpieczeństwo rodziny, może zniknąć w ciągu kilku miesięcy.
Niezależnie od powyższego, spółka daje możliwość pozyskania przez spółkę alternatywnych (dotychczas niedostępnych) źródeł finansowania. Nieograniczone możliwości daje również poszerzenie grona wspólników i tym samym podwyższenia kapitału zakładowego spółki.
