W prawie rangi wspólnotowej obowiązuje zasada domniemania odmowy udzielenia dostępu do dokumentów dotyczących postępowań prowadzonych przez organ, urząd, z uwagi na ochronę tych postępowań. Ale to, że organ może się w danej sprawie powołać na klauzulę tajemnicy dokumentu nie oznacza, że zainteresowana strona nie może wykazać, że w tej właśnie sprawie klauzula ta tego dokumentu nie obejmuje. W wyroku z 1 września 2021 r. Sąd Unii Europejskiej orzekł, że cel związany z ochroną czynności dochodzenia nie uzasadnia odmowy udzielenia dostępu do żądanego dokumentu, jeśli organ zakończył już swoje dochodzenie, którego żądany dokument dotyczy.
Jedna z węgierskich organizacji obywatelskich uznała, że zainstalowane na terenie jednej z gmin oświetlenie jest niskiej jakości i zbyt słabe. Wystąpiło więc do Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF – z franc. L’Office européen de lutte antifraude) o udzielenie dostępu do sprawozdania końcowego z prowadzonego przez ten urząd dochodzenia w tej sprawie. OLAF zakończył swoje dochodzenie w 2017 r.
W maju 2019 r. OLAF odmówił, powołując się na regułę ogólnego domniemania odmowy udzielenia dostępu do dokumentów. Działaczka węgierskiej organizacji wniosła do Sądu UE skargę o stwierdzenie nieważności decyzji OLAF-u wskazując, że urząd ten nie mógł jej odmówić dostępu do dokumentu po usunięciu z niego ewentualnych danych osobowych dotyczących świadków, notatek wewnętrznych oraz odniesień do metod działania OLAF-u.
W wyroku z 1 września 2021 r. Sąd Unii Europejskiej podkreślił, że unijne rozporządzenie w sprawie dostępu do dokumentu ma zapewnić ten dostęp obywatelom w jak najszerszym zakresie, jednocześnie ustawiając w tym względzie wyjątki z uwagi na dobro w postaci konieczności ochrony interesu publicznego lub prywatnego. Sąd stwierdził, że OLAF podczas prowadzenia swoich dochodzeń ma obowiązek traktować pozyskane w ich trakcie informacje jako poufne i chronione tajemnicą zawodową. To, że organ może się powołać na ww. ogólne domniemanie nie oznacza, że zainteresowany nie może wykazać, iż konkretny dokument, którego ujawnienia żąda, nie jest tym domniemaniem objęty, jak i że jego ujawnienie nie naruszy ochrony celów czynności dochodzenia, albo że istnieje nadrzędny interes publiczny uzasadniający jego ujawnienie.
Sąd UE orzekł więc, że OLAF może się powoływać na zasadę domniemania odmowy udzielenia dostępu do dokumentów jedynie w przypadku toczącego się jeszcze dochodzenia, lub dochodzenia właśnie zakończonego, a także gdy w tym ostatnim przypadku, właściwe organy krajowe nie podjęły jeszcze, w rozsądnym terminie, decyzji o dalszym postępowaniu w związku ze sprawozdaniem z dochodzenia.
Dlatego też Sąd UE stwierdził nieważność wydanej przez OLAF decyzji w zakresie, w jakim odmówił ujawnienia swojego sprawozdania, po usunięciu z niego danych osobowych świadków, notatek wewnętrznych i odniesień do stosowanych przez siebie metod.:
„…w dniu wydania zaskarżonej decyzji organy węgierskie zakończyły już dalsze postępowanie w sprawie w drodze decyzji stwierdzającej brak naruszenia. (…) możliwość posłużenia się ogólnym domniemaniem naruszenia celów czynności dochodzenia nie mogła już być uzasadniona koniecznością umożliwienia organom węgierskim podjęcia bezstronnej decyzji w kwestii dalszego postępowania w związku ze sprawozdaniem OLAF-u, ani też koniecznością przestrzegania zasady domniemania niewinności zainteresowanych osób” (Komunikat Prasowy nr 143/21, Wyrok w sprawie T-517/19 Homoki przeciwko Komisja Europejska, Luksemburg 1 września 2021 r.).
Redakcja Portalu Skarbiec.biz
