Zdaniem Rzecznika Generalnego Trybunału Sprawiedliwości UE, sądy państwa członkowskiego są właściwe do rozpoznania sporu rodzicielskiego, jeżeli dziecko, które zwykle zamieszkiwało w tym państwie członkowskim, zostało bezprawnie uprowadzone do państwa trzeciego, w którym uzyskało miejsce zwykłego pobytu.
Wydana 23 lutego opinia Rzecznika Generalnego TSUE dotyczy sprawy C-603/20 PPU SS vs. MCP. Trzyletnia obywatelka Wielkiej Brytanii ma rodziców będących obywatelami Indii, posiadających zezwolenie na pobyt w UK, na których spoczywa wspólna odpowiedzialność rodzicielska za nią. W listopadzie 2017 r. matka uciekła z dzieckiem do Indii, a następnie wróciła tymczasowo do Zjednoczonego Królestwa, ale od kwietnia 2019 r. dziecko stale przebywa w Indiach. Matka powróciła do zamieszkania w UK, ale pozostawiła dziecko u babki dziecka w Indiach.
Ojciec, który pozostał w Wielkiej Brytanii twierdzi, że nie widział dziecka od 2018 r. i chciałby, aby córka zamieszkała z nim lub ewentualnie, aby miał z nią kontakt. W dniu 26 sierpnia 2020 r. ojciec wniósł powództwo do High Court of Justice (England & Wales), Family Division, domagając się m.in. powrotu dziecka do Zjednoczonego Królestwa i prawa do kontaktów.
High Court of Justice uznał, że jest bardzo prawdopodobne, iż matka bezprawnie zabrała dziecko do Indii lub bezprawnie zatrzymuje je tam, lecz w chwili wniesienia skargi przez ojca dziecko miało miejsce zwykłego pobytu w Indiach. Sąd ten postanowił zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości UE o ustalenie, czy w świetle rozporządzenia brukselskiego IIa [Rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz.U. L 338, s. 1)]. jest on właściwy do orzekania w tej sprawie. Chodzi o ustalenie, czy państwo członkowskie zachowuje na podstawie tego rozporządzenia jurysdykcję na czas nieograniczony w przypadku, gdy dziecko, które zwykle zamieszkiwało w tym państwie członkowskim, zostało bezprawnie zabrane do państwa trzeciego (lub zatrzymane w tym państwie), gdzie w wyniku tego zabrania (lub zatrzymania) stało się następnie zwykłym mieszkańcem.
W przedłożonej 23 lutego 2021 r. opinii Rzecznik Generalny TSUE Athanasios Rantos stwierdził na wstępie, że z orzecznictwa Trybunału wynika, iż stosowanie rozporządzenia brukselskiego IIa może dotyczyć stosunków prawnych z udziałem państw trzecich, mimo że brzmienie tego przepisu nie wspomina o takich państwach. Następnie przypomniał, że art. 10 tego rozporządzenia stanowi, iż w przypadku bezprawnego zabrania lub zatrzymania dziecka sądy państwa członkowskiego, w którym dziecko zwykle zamieszkiwało bezpośrednio przed bezprawnym zabraniem lub zatrzymaniem, zachowują jurysdykcję do czasu, gdy dziecko uzyska zwykły pobyt w innym państwie członkowskim.
Stwierdził następnie, że chociaż rozporządzenie wymienia jedynie państwa członkowskie, to reguluje ono również stosunki prawne z udziałem państwa trzeciego, ponieważ stosunki te nie mogą prowadzić do przeniesienia jurysdykcji na sądy tego państwa trzeciego. Nie ma znaczenia, że dziecko nabywa miejsce zwykłego pobytu w tym państwie trzecim, ponieważ nie nabywa ono miejsca zwykłego pobytu w innym państwie członkowskim.
W ten sposób, zdaniem Rzecznika Generalnego, w przeciwieństwie do sytuacji istniejącej między dwoma państwami członkowskimi, sądy państwa członkowskiego, w którym dziecko miało zwykły pobyt przed jego bezprawnym uprowadzeniem do państwa trzeciego, zachowują swoją jurysdykcję przez czas nieograniczony (perpetuatio fori). Stwierdził również, że jeżeli dziecko zostało uprowadzone do państwa trzeciego, współpraca i wzajemne zaufanie przewidziane w prawie Unii, nie mogą mieć zastosowania. W konsekwencji nie ma żadnego uzasadnienia dla przyjęcia jurysdykcji sądów tego państwa trzeciego, nawet jeśli uprowadzone dziecko nabyło w tym państwie miejsce zwykłego pobytu.
Rzecznik Generalny przypomniał, że ogólnie rzecz ujmując, celem Rozporządzenia brukselskiego IIa jest zapewnienie, w najlepszym interesie dziecka, aby niezbędne decyzje podejmował sąd, który jest najbliżej dziecka i w związku z tym najlepiej zna jego sytuację i stan rozwoju. Powołuje się on jednak na orzecznictwo, zgodnie z którym rozporządzenie to ma na celu powstrzymanie uprowadzenia dziecka, i że takie uprowadzenie nie powinno co do zasady skutkować przeniesieniem jurysdykcji z sądów państwa członkowskiego, w którym dziecko miało zwykły pobyt bezpośrednio przed uprowadzeniem. Jednakże cel polegający na zapobieganiu uprowadzeniom dzieci nie znika tylko dlatego, że uprowadzenie następuje do państwa trzeciego. W związku z tym Rzecznik Generalny TSUE uważa, że czyn bezprawny, jakim jest uprowadzenie dziecka przez jednego z jego rodziców, nie pociąga za sobą zmiany sądu właściwego do orzekania w przedmiocie odpowiedzialności rodzicielskiej w celu ochrony dobra tego dziecka.
Ponadto, w przypadku uprowadzenia dziecka będącego obywatelem Unii Europejskiej do państwa trzeciego, uznanie, że sądy tego państwa są właściwe do orzekania w przedmiocie odpowiedzialności rodzicielskiej w stosunku do tego dziecka, byłoby równoznaczne z zerwaniem wszelkich związków z prawem Unii, nawet jeśli dziecko to jest ofiarą bezprawnego uprowadzenia lub zatrzymania. Rzecznik uważa, że takie bezprawne działania nie mogą pozbawiać takiego dziecka możliwości rzeczywistego korzystania z prawa do tego, by sąd państwa członkowskiego UE zbadał jego sprawę.
W wydanej 23 lutego 2021 r. opinii Rzeczni Generalny zaproponował więc, aby Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że sądy państwa członkowskiego, w którym dziecko zwykle zamieszkiwało bezpośrednio przed jego bezprawnym zabraniem lub zatrzymaniem, zachowują swoją jurysdykcję do orzekania w przedmiocie odpowiedzialności rodzicielskiej w stosunku do tego dziecka przez czas nieograniczony, w przypadku uprowadzenia tego dziecka do państwa trzeciego, w sytuacji, gdy dziecko uzyskuje swoje zwykłe miejsce zamieszkania w tym państwie trzecim.
Redakcja Portalu Skarbiec.biz
