Zastosowanie systemu łagodzenia kar- leniency w świetle art. 109 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r o ochronie konkurencji i konsumentów oraz orzecznictwa.
[31.07.2015] W art. 109 uokk została uregulowana instytucja programu leniency. Został on wprowadzony do polskiego prawodawstwa z dniem 1 maja 2004 r. i stanowił istotne novum. Instytucja ta była wzorowana na unijnym programie leniency z 2002 r., tj. na obwieszczeniu 2002/C 45/03 (1).
Nowe Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 stycznia 2009 r. w sprawie trybu postępowania w przypadku wystąpienia przedsiębiorców do Prezesa Urzędu o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej obniżenia(2) poprzez wprowadzenie wniosku skróconego (tzw. marker), wniosku uproszczonego (tzw. summary leniency application) polski program leniency zbliżony został do rozwiązań zawartych w obwieszczeniu 2006/C 298/11 (3) oraz zaproponowanych w Modelowym Programie Leniency(4).
Główną i największą korzyścią wynikającą z programu leniency przy spełnieniu wszystkich warunków z art. 109 ust. 1 uokk jest odstąpienie przez Prezesa Urzędu od wymierzenia kary pieniężnej (tzw. immunitet lub pełne leniency), która w innym wypadku byłaby wymierzona przedsiębiorcy-uczestnikowi zakazanego porozumienia w oparciu o przepis art. 106 ust. 1 pkt 1 lub 2 uokk. Warunki odstąpienia od wymierzenia kary z art. 109 ust. 1 uokk to:
- dostarczenie przez przedsiębiorcę – jako pierwszego z uczestników porozumienia – Prezesowi Urzędu informacji o istnieniu zakazanego porozumienia, wystarczającej do wszczęcia postępowania antymonopolowego
- przedstawienie przez przedsiębiorcę – jako pierwszego z uczestników porozumienia – Prezesowi Urzędu, z własnej inicjatywy, dowodu umożliwiającego wydanie decyzji o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i nakazaniu jej zaniechania lub decyzji o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i stwierdzeniu zaniechania jej stosowania
- współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania w pełnym zakresie
- zaprzestanie uczestnictwa w porozumieniu
- brak posiadania przez przedsiębiorcę statusu inicjatora zawarcia porozumienia i nienakłanianie innych przedsiębiorców do uczestnictwa w porozumieniu
Korzyścią drugoplanową jest obniżenie przez Prezesa Urzędu kary pieniężnej przy spełnieniu przesłanek art. 109 ust. 2 lub 4 uokk., która gdyby program leniency nie znalazł zastosowania byłaby wymierzona przedsiębiorcy-uczestnikowi zakazanego porozumienia w oparciu o przepis art. 106 ust. 1 pkt 1 lub 2 uokk.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2014 r. III SK 90/13 dotyczy programu leniency regulowanego w art. 109 uokk(5). Kontrowersyjny wymiar rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, przejawia się w tym, że oboje z uczestników porozumienia ograniczającego konkurencję zostali zwolnienie z kary pieniężnej. Jest to niejako wyłom zastosowania programu leniency w praktyce orzeczniczej oraz w poglądach doktryny.
Z literalnej treści przepisu art. 109 uokk wynika, że Ustawodawca wprost nie stanowi o obligatoryjnym nałożeniu kary pieniężnej przez Prezesa Urzędu dla przedsiębiorcy-strony porozumienia antykonkurencyjnego, który nie podlega programowi leniency. Przepis art. 109 ust. 1 uokk stanowi, że przedsiębiorca podlega ochronie z tej instytucji, w takiej postaci, że nie zostanie na niego nałożona kara.
Ma on "prawie" 100% pewność, że dzięki współpracy z organem antymonopolowym jego działanie mimo, że sprzeczne z prawem, nie będzie karane. Z kolei druga strona porozumienia ograniczającego konkurencję nie jest w zasadzie niczego pewna. Jej sytuacja zależy od decyzji Prezesa UOKiK. Nie mniej jednak jak stanowi art. 106-108 uokk Prezes Urzędu "może nałożyć karę" oznacza to, że w ramach swobodnej oceny, uznaniowości własnej decyzji administracyjnej powinien miarkować, czy kara pieniężna powinna być nałożona. Jak podkreślił SN fakultatywność kar przewidzianych w uokk nie oznacza dowolności w ich stosowaniu wobec przedsiębiorcy, niemniej jednak umożliwia dokonanie oceny okoliczności naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 6 tej ustawy warunkujących zasadność bądź niezasadność nałożenia kary pieniężnej.
W Wyroku z dnia 5 sierpnia 2010 r Sąd Apelacyjny w Warszawie(6) stwierdził, że koniecznym jest wyważenie prewencyjnej funkcji kar pieniężnych nakładanych na podmioty stosujące praktyki antykonkurencyjne w związku z systemem łagodzenia kar.
Zapewnienie efektywności tej instytucji nie może bezwzględnie oznaczać konieczności nałożenia kary na uczestnika porozumienia antymonopolowego, który nie podjął współpracy bądź podjął ją później z Prezesem Urzędu. Obawa co do efektywności tego mechanizmu w przypadku akceptacji dopuszczalności uchylenie decyzji o nałożeniu kary pieniężnej w toku sądowego postępowania odwoławczego w sprawach, w których art. 109 uokk znalazł zastosowanie, nie jest rozumowaniem uwzględniającym interesu publiczny. Komisja w obwieszczeniu (2002/C 45/03) wyraźnie stwierdza, że preferencyjność traktowania podmiotów podejmujących współpracę w celu rozbicia karteli jest istotną wartością. Zatem preferencyjność traktowania oznacza pewność co do nienałożenia bądź zmniejszenia kary pieniężnej, a nie nałożenie kary na drugą stronę porozumienia ograniczającego konkurencję.
Wydaje się, że jak do tej pory nie wykorzystano jeszcze w Polsce potencjału, jaki posiada program leniency. Począwszy od roku 2004 do końca roku 2008 złożono bowiem zaledwie 16 wniosków leniency.
(1) Dz.U.UE C z dnia 19 lutego 2002 r., 2002/C 45/03;
(2) Dz. U. z dnia 9 lutego 2009 r.
(3) Dz.U.UE C z dnia 8 grudnia 2006 r., 2006/C 298/11
(4) https://ec.europa.eu/competition/ecn/model_leniency_en.pdf (stan na 15.12.2014 r.)
(5) T. j. z Dz. U z 2014 r. poz. 945., dalej zwana jako uokk
(6) VI ACa 116/1
Treści dostarcza: Leśnodorski, Ślusarek i Wspólnicy
