13 lipca 2018 r. weszła w życie ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. 2018 poz. 723), wdrażająca nowe środki walki z tym procederem, dyktowane unijną dyrektywą AML (ang. Anti-Money Laundering Directive). 5 000 000 €, 10% obrotu przedsiębiorstwa, a nawet 5 lat pozbawienia wolności – to kary, jakie będą grozić za naruszenie jej przepisów.
19 kwietnia 2018 r. Parlament Europejski przyjął V AMLD, zmieniającą dyrektywę 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywania systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE. Ma ona na celu przede wszystkim zapewnienie transparentności struktury własnościowej przedsiębiorstw i funduszy powierniczych. V Dyrektywa AML zawiera rozszerzone w stosunku do wcześniejszych wersji dyrektywy regulacje dotyczące utworzenia i funkcjonowania rejestru beneficjentów rzeczywistych. Informacje na temat struktur własnościowych spółek, trustów i innych podmiotów gospodarczych mają być ogólnodostępne dla każdego, kto wykaże uzasadniony interes.
Wzmocnieniu ma ulec również monitorowanie transakcji, których stroną jest podmiot z państwa tzw. wysokiego ryzyka. Dyrektywa dokonuje też centralizacji krajowych rejestrów kont bankowych i płatniczych. Została opublikowana 19 czerwca 2018 r., a 9 lipca 2018 r. weszła w życie (dyrektywa UE 2018/843 z 30 maja 2018 r., Dz.U. UE nr L 156/43).
VI Dyrektywa AML
Komisja Europejska, narzucając konieczność zniwelowania różnic jakie dzielą kraje członkowskie w zakresie definiowania i sankcjonowania przestępstw prania pieniędzy, a także poprawy współpracy organów ściągania, opracowała kolejną, szóstą wersję dyrektywy. Parlament oraz Rada UE zatwierdziły jej brzmienie 7 czerwca 2018 r.
VI AMLD definiuje przede wszystkim listę 22 głównych, tzw. źródłowych przestępstw prania pieniędzy. Komisja chce nałożyć na przedsiębiorców większe obowiązki w zakresie wdrażania systemów monitorujących oraz szkolenia pracowników w zakresie rozpoznawania tych przestępstw.
Self-laundering
Dążąc do jednolitej definicji przestępstwa prania pieniędzy, Bruksela chce, aby dany czyn zabroniony był – w takim samym stopniu nazwany i spenalizowany zarówno w kraju jego popełnienia, jak i kraju pochodzenia przestępcy. To samo ma dotyczyć pomocnictwa, podżegania i usiłowania popełnienia przestępstwa prania pieniędzy. Dyrektywa wprowadza w katalogu przestępstw definicję tzw. self-launderingu, czyli czynu zabronionego, którego sprawca jest zarówno zaangażowany w proceder prania pieniędzy, jak i w działania mające na celu zatajenie, ukrycie tego procederu.
Zaostrzenie odpowiedzialności
Okolicznościami wpływającymi na zaostrzenie wymiaru kary ma być dopuszczenie się prania pieniędzy przez zorganizowane grupy przestępcze, a także przez pracowników instytucji i podmiotów obowiązanych do ochrony przed tego rodzaju przestępstwami (np. banki). Brak nadzoru nad osobą, która dopuściła się tego typu przestępstwa, może skutkować pociągnięciem do odpowiedzialności spółki za przestępstwo korporacyjne.
Skazanym za przestępstwo prania pieniędzy będzie grozić 4-letnia utrata prawa do świadczeń publicznych (np. zasiłków). Inne sankcje to m.in. czasowy lub dożywotni zakaz prowadzenia działalności gospodarczej oraz likwidacja przedsiębiorstwa. Państwa członkowskie muszą wdrażać sprawiedliwe, ale i skutecznie odstraszające sankcje karne. W przypadku poważniejszych przestępstw, ich popełnienie ma być zagrożone karą minimalną 4 lat pozbawienia wolności.
Instytucje obowiązane
Nowa ustawa z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, która weszła w życie 13 lipca 2018 r. stanowi jednak w głównej mierze implementację do krajowego systemu prawnego przepisów IV dyrektywy AML z 20 maja 2015 r. (dyrektywa UE 2015/849, Dz.U. UE nr L 141/73). Wyróżniona i wyraźnie zaznaczona została w niej odpowiedzialność tzw. instytucji obowiązanych. Należą do nich, według katalogu zawartego w art. 2 ust. 1 ustawy, m.in.: banki i SKOK-i, firmy inwestycyjne i ubezpieczeniowe, adwokaci, radcy prawni, doradcy podatkowi i notariusze, stowarzyszenia posiadające osobowość prawną, przyjmujące płatność w gotówce o wartości min. 10 000 €, a także lombardy, kantory, a nawet Poczta Polska S.A. Wśród instytucji obowiązanych znalazły się także podmioty prowadzące działalność gospodarczą, świadczące usługi i pośredniczące w zakresie wymiany walut wirtualnych.
Wskazane instytucje mają wobec swoich klientów stosować środki bezpieczeństwa finansowego, do których należą: identyfikacja klienta, weryfikacja jego tożsamości, a także identyfikacja beneficjenta rzeczywistego.
Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych
Jednym z najistotniejszych novum jest powołanie w Rozdziale 6 ustawy systemu teleinformatycznego służącego do przetwarzania informacji o beneficjentach rzeczywistych: spółek jawnych, komandytowych, komandytowo-akcyjnych, z o.o. oraz spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek publicznych. Osoba uprawniona do reprezentacji spółki będzie zgłaszać do rejestru informacje na temat danych identyfikacyjnych spółki oraz beneficjenta rzeczywistego i członka organu lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółki, m.in. o wielkości i charakterze przysługującego mu udziału lub uprawnień.
Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (dalej: CRBR) zacznie funkcjonować 13 października 2019 r.
Wstrzymywanie transakcji i blokowanie rachunków
Instytucje obowiązane mają obowiązek informować Generalnego Inspektora zasadniczo o wszystkich operacjach finansowych, których równowartość przekracza 15 000 €. Jak głosi treść art. 74 ust. 1, instytucje te będą zawiadamiać o okolicznościach, które mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Jeśli Generalny Inspektor podzieli te podejrzenia, zażąda od przekazującego wstrzymania transakcji lub blokady rachunku na okres do 96 godzin, licząc od daty i godziny potwierdzenia przyjęcia zawiadomienia. Kolejnym etapem procesu nadzoru nad transakcją jest blokada rachunku lub wstrzymanie transakcji, wszczęcie postępowania, przedstawienie zarzutu i wniesienie aktu oskarżenia dokonane przez prokuratora. W tym przypadku blokada rachunku lub transakcji może potrwać nawet do 6 miesięcy.
Sankcje administracyjne
Podmiotom odpowiedzialnym za niedochowanie nałożonych ustawą obowiązków grożą kary administracyjne. Obok takich sankcji jak cofnięcie koncesji, zezwolenia czy wykreślenie z rejestru działalności regulowanej, grożą im wysokie kary finansowe, zgodnie z art. 150. ust. 2 „…do wysokości dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia albo – w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie kwoty tej korzyści lub straty – do równowartości kwoty 1 000 000 €”.
W odniesieniu do osoby fizycznej maksymalna kara finansowa może zostać orzeczona do wysokości 20 868 500 zł. W przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej kara ta wynosi do 5 000 000 € albo do wysokości 10% obrotu wykazanego w ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy lub w ostatnim skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy (art. 150 ust. 3).
Karze do 1 000 000 zł podlegają spółki obarczone obowiązkiem składania informacji do CRBR, które nie uczynią tego w terminie (art. 153 ust. 1) oraz osoby odpowiedzialne w instytucjach obowiązanych za wykonanie nałożonych ustawą zadań (art. 154). Taryfikator kar pieniężnych ma mieć zastosowanie wszędzie tam, gdzie się da. Nawet do 10 000 zł zapłacą przedsiębiorcy, wspólnicy i akcjonariusze spółek czy osoby na kierowniczych stanowiskach, które nie przedstawią zaświadczenia o niekaralności (art. 153 ust. 2).
Do 5 lat pozbawienia wolności
Zgodnie z art. 156 ust. 1 działający w imieniu instytucji obowiązanej, nie dopełniając obowiązków informacyjnych wobec Generalnego Inspektora, zatajając bądź przekazując nieprawdziwe dane, naraża się na karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Co więcej, jak wynika z treści ust. 2 tego artykułu, tej samej karze podlega osoba, która ujawni osobom nieuprawnionym lub wykorzysta w niedozwolony sposób gromadzone na podstawie ustawy informacje.
Wdrażająca postanowienia Dyrektywy AML ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu wprowadza do krajowego porządku prawnego definicje waluty wirtualnej oraz trustu. Jest to niezwykle ważne w obecnych realiach społeczno-gospodarczych, gdzie angażowanie się osób fizycznych, jak i przedsiębiorców w obrót kryptowalutą oraz ochrona majątku dzięki wykorzystaniu instytucji trustu mają już charakter powszechny. Patrząc przez pryzmat wysokich sankcji, jest ona jednak przede wszystkim niebezpiecznym środkiem terroru wobec podatników. Jak głosi sama ustawa w art. 155: „Wpływy z kar pieniężnych stanowią dochód budżetu państwa”. Z przyjęcia VI AMLD zrezygnowała Wielka Brytania.
Autor:
Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku
oraz doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców.
