Rzecznik Praw Obywatelskich krytykuje propozycje zmian w postępowaniu mandatowym

Rzecznik Praw Obywatelskich krytykuje propozycje zmian w postępowaniu mandatowym

Rzecznik Praw Obywatelskich krytykuje propozycje zmian w postępowaniu mandatowym

Najnowszy projekt zmian w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia (druk sejmowy nr 866) przedstawiony przez grupę posłów wzbudził zaniepokojenie Rzecznika Praw Obywatelskich, który we wtorek 12 stycznia 2021 r. bardzo negatywnie wypowiedział się na jego temat, a dokładnie na temat propozycji zniesienia możliwości odmowy przyjęcia mandatu. RPO obawia się, że proponowane zmiany to krok w stronę budowania państwa policyjnego.

W postępowaniu mandatowym można ukarać grzywną w wysokości do 1 000 zł, ale w szczególnych przypadkach nawet kilka razy większą. Przedstawiony na początku roku przez grupę posłów projekt zmian w Ustawie z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. 2001 nr 106 poz. 1148, ze zm.) przewiduje, że funkcjonariusz będzie mógł nałożyć na obywatela grzywnę, a ukarany nie będzie miał możliwości odmowy przyjęcia mandatu. Co prawda sprawa zostanie skierowana do sądu, ale odwrotnie niż dotychczas – nie na wniosek służb reprezentowanych przez funkcjonariusza, a ukaranego. Co więcej, nałożona, wynosząca nawet kilka tysięcy złotych kara, może podlegać egzekucji nawet mimo wniesienia przez tego ukaranego mandatem odwołania do sądu. W projekcie proponuje się bowiem, że sąd może, a nie musi, wstrzymać wykonalność kary. A takie nagłe pozbawienie środków finansowych może dla niektórych ukaranych oznaczać np. utratę środków na utrzymanie.

RPO krytykuje pomysł odwrócenia ciężaru dowodu i przerzucenia go na ukaranego, który może skutkować ukaraniem obywatela ukaranego niesłusznie. Obywatel miałby mieć bowiem zaledwie 7 dni na zgromadzenie i złożenie w sądzie dowodów wraz odwołaniem. Przerzucenie ciężaru dowodu na ukaranego stanowi też naruszenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/343 z 9 marca 2016 r. w sprawie wzmocnienia niektórych aspektów domniemania niewinności i prawa do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym. Nie można zapomnieć, że zwykły obywatel może nie mieć możliwości uzyskania dowodów swojej niewinności, mimo ich istnienia. Tak działoby się np. w przypadku nagrania z monitoringu, które bez problemu może za to pozyskać tylko uprawniony organ państwa.

RPO nie pozostawia też suchej nitki na innych propozycjach nowelizacji Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Np. na pomyśle wyłączenia zakazu reformationis in peius, i dopuszczenie możliwości orzeczenia wyższej kary przez sąd po wniesieniu przez obywatela odwołania, niż ta wynikająca z mandatu. Rzecznik obawia się, że widmo poniesienia dodatkowych kosztów sądowych, jak i ewentualnej wyższej kary, może odstraszać obywateli od podejmowania się obrony przed nałożonym mandatem przed sądem.

Nie do przyjęcia jest też, by zamiast niezawisłego i niezależnego sądu o winie i wymiarze kary jednostki w demokratycznym państwie prawa decydował nieprzygotowany do tego, nieposiadający odpowiedniej wiedzy prawniczej i doświadczenia funkcjonariusz, w przypadku którego dodatkowo trudno mówić o niezawisłości i niezależności, skoro jest zobowiązany służbowo do wykonywania poleceń przełożonych.

Podsumowując, Rzecznik Praw Obywatelskich dostrzega w proponowanych w projekcie rozwiązaniach naruszenie zasady demokratycznego państwa prawnego, jak i gwarantowanych konstytucyjnie zasad, praw i wolności człowieka i obywatela, takich jak: domniemanie niewinności, prawo do sądu, czy prawo do obrony. Jak poinformował 12 stycznia, w swoim biurze przygotowuje już kompleksową opinię prawną w omawianej sprawie, a którą przedłoży Marszałkowi Sejmu i Marszałkowi Senatu.

„Regulacja prawna zakładająca brak możliwości odmowy przyjęcia mandatu karnego stwarza faktycznie sytuację, w której arbitralne podejście funkcjonariusza organu uprawnionego do ścigania wykroczeń może zrodzić nieodwracalne konsekwencje prawne dla obywatela. (…) Projektowana nowelizacja może prowadzić do niebezpiecznych nadużyć ze strony władzy i stanowić krok w stronę budowania tzw. „państwa policyjnego” (www.rpo.gov.pl).

Redakcja Portalu Skarbiec.biz

Oceń ten artykuł: